Teknik Temelleri 80’li Yıllara Dayanan Kripto Para Birimlerinin Tarihi
Yaygın bilinenin aksine kripto para birimleri ilk alternatif dijital paralar ortaya çıkmadan önce teorik olarak zaten vardı. İlk kripto para destekçileri “geleneksel” fiat para birimlerinin siyasi ve pratik dezavantajlarını son teknoloji matematik – bilgisayar bilimi prensipleri ile aşmak istiyorlardı.
İşte kripto para birimlerinin gelişimi ve günümüze uzanan tarihi.
80’li Yıllara Dayanan Teknik Temeller
Kripto paraların teknik temelleri 80’li yılların başlarına kadar uzanıyor. Bu yıllarda kriprografi uzmanı ve matematikçi David Chaum “blinding” adı verilen ve çağdaş web tabanlı şifreleme için hala esas olan algoritmayı buldu. Bu algoritma taraflar arasında güvenli, değiştirilemez bilgi değişikliklerine olanak tanımakta ve gelecekteki elektronik para birimi transferleri için temel hazırlamakta idi. Buna “blinded money” deniyordu.
1980’lerin sonunda Chaum, blinded money kavramını ticarileştirmek için birkaç kripto para tutkununu yanına aldı. Hollanda’ya yerleştikten sonra, blinding algoritmasına dayalı para birimleri üreten kar amaçlı bir şirket olan DigiCash‘i kurdu. Bitcoin ve diğer modern kripto paralardan farklı olarak, DigiCash’in denetimi merkeziyetsiz değildi. Chaum’un şirketi, merkez bankalarının fiat para birimleri üzerindeki tekeline benzer şekilde, arz kontrolünde tekele sahipti.
DigiCash başlangıçta doğrudan bireyleri hedef aldı, ancak Hollanda merkez bankası bundan pek memnun değildi ve bu fikrin önüne geçti. Bir ültimatomla karşı karşıya kalan DigiCash, yalnızca lisanslı bankalara satış yapmayı ve pazar potansiyelini ciddi şekilde kısıtlamayı kabul etmek zorunda kaldı. Microsoft, daha sonra DigiCash’e, erken dönem Windows kullanıcılarının bu para biriminde alım yapmalarına izin verecek potansiyeli olan kazançlı bir ortaklık için yaklaştı, ancak iki şirket şartlarda anlaşamadı ve DigiCash 1990’ların sonunda hüsrana uğradı.
Aynı zamanlarda, Wei Dai adlı başarılı bir yazılım mühendisi, karmaşık anonimlik korumaları ve merkeziyetsizlik gibi modern kripto para birimlerinin temel bileşenlerinin çoğunu içeren sanal bir para mimarisi olan b-money üzerine bir white paper yayınladı. Ancak, b-money asla bir değişim aracı olarak konuşlandırılmadı.
Kısa bir süre sonra, Nick Szabo adında bir Chaum ortağı, modern kripto paranın temelini oluşturan blockchain sistemini kullanmasıyla dikkat çeken Bit Gold adlı bir kripto para birimi geliştirdi ve yayınladı. DigiCash gibi, Bit Gold da hiçbir zaman popülerlik kazanamadı ve artık bir değişim aracı olarak kullanılmamaktadır.
Bitcoin Öncesi Sanal Para Birimleri
DigiCash’in ardından, elektronik finansal işlemlerde yapılan araştırma ve yatırımlar, daha geleneksel olan PayPal gibi son zamanlardaki dijital aracılara dönüştü. Rusya’dan WebMoney gibi bir avuç DigiCash taklidi bazı oluşumlar da dünyanın farklı yerlerinde ortaya çıktı.
Amerika Birleşik Devletleri’nde, 1990’ların sonları ve 2000’lerin başında en önemli sanal para birimi e-gold’du. E-gold aynı adı taşıyan Florida merkezli bir şirket tarafından oluşturuldu ve kontrol edildi. Şirket, temel olarak bir dijital altın alıcısı olarak işlev gösteriyordu. Müşterileri veya kullanıcıları, eski mücevher, biblo ve madeni paralarını e-gold deposuna gönderiyor ve ons bazlı dijital “e-altın” satın alıyorlardı. E-gold kullanıcıları daha sonra diğer kullanıcılarla mallarını alıp satabiliyor, fiziki altına veya Amerikan dolarına dönüştürebiliyorlardı.
2000’li yılların ortalarında zirvedeyken, e-gold milyonlarca aktif hesaba ve yıl bazında milyarlarca dolarlık işleme sahipti. Ne yazık ki, e-gold’un nispeten gevşek güvenlik protokolleri, bu oluşumu hackerlar ve kimlik avı dolandırıcılar için popüler bir hedef haline getirdi ve şirket kullanıcılarını mali kayıplara karşı savunmasız bıraktı. 2000’li yılların ortalarında, e-gold’un işlem faaliyetlerinin çoğu yasal olarak şüpheliydi. Firmanın geriye dönük yasal uyum politikaları, kara para aklama operasyonları ve küçük ölçekli Ponzi şemalarını çekici hale getirdi. Platform, 2000’lerin ortası ve sonlarında pek çok yasal baskıyla karşı karşıya kaldı ve nihayet 2009’da faaliyetlerini durdurdu.
Bitcoin ve Çağdaş Kripto Paraların Patlaması
Bitcoin merkeziyetsizlik, kullanıcı anonimliği, blockchain teknoloji sayesinde kayıt tutması ve sınırlı sayıda olmasıyla ilk popüler kripto para olarak kabul ediliyor. 2008 yılında Satoshi Nakamoto kod adıyla bir kişi veya grup tarafından white paper’ı yayınlanan Bitcoin geride kalan 10 senede büyük popülarite, ilerleme ve değer kazandı.
2009’un başlarında Nakamoto, Bitcoin’i herkesin kullanımına açtı ve kısa sürede pek çok destekçi ve Bitcoin madencisi oluşuma dahil olmaya başladı. 2010 yılının sonlarında Litecoin gibi alternatif coinler piyasaya çıkmaya başladı. Aynı dönemde herkese açık kripto para borsalarıyla bu paraların alım satımı da başladı.
2 yıl sonra 2012’nin son döneminde WordPress, Bitcoin kabul eden ilk büyük satıcı oldu. Bunu, Newegg.com (online elektronik tedarikçisi), Expedia, ve Microsoft gibi önemli firmalar izledi. Günümüzde binlerce firma Bitcoin kabul ediyor. Günümüzde 2000 civarında alternatif kripto para ve bunların alınıp satıldığı yüzlerce merkezi ve merkeziyetsiz kripto para borsası var.
Zirvesini 2018 başlarında yaşayan kripto paralar 800 milyar dolar piyasa değerine ulaşmış, 1 Bitcoin 20,000 dolar değere kadar çıkmıştı.
