Hala Anlamayanlar için 5 Maddede Big Mac Endeksi

The Economist dergisinin hazırladığı Big Mac Endeksi, uzmanlar ve yatırımcılar tarafından pek çok farklı amaçla kullanılabiliyor.

Endeks, ünlü restoran zinciri McDonalds’ın Big Mac adlı hamburgerinden ismini alıyor. Peki ama, endeks tam olarak ne ve nasıl kullanılıyor? Henüz öğrenmeyenler ya da öğrenme teşebbüsünde bulunup anlamayanlar hemen aşağıda yer alan birkaç maddeye gözatabilir.

McDonald’s dünyanın her yerinde, restoranın ana menüsündeki Big Mac de öyle…

Dünyanın en büyük restoran zincirleri arasında yer alan McDonald’s dünyanın hemen her yerinde. Örneğin Türkiye’nin en batısından, en doğusundaki McDonalds’a ulaşmak için en uzağa gitmeniz gereken yer Erzurum’daki Palandöken şehir merkezi. Mesafe aralığındaki binlerce McDonalds restoranına rağmen tam tamına 1527 km mesafe kat etmeniz gerekiyor. Fakat eninde sonunda ülkenin doğusundaki bir McDonalds restoranına ulaşabiliyorsunuz.

Türkiye’de olduğu gibi tüm dünyada 36.000’den fazla McDonald’s restoranı bulunuyor.

Türkiye’de “Mangal Burger”, Yeni Zelanda’da “Kiwi Burger” ya da Endonezya’da “Tavuklu Pilav” gibi yerel lezzetler olsa da ana menüdeki “Big Mac” ve patates kızartması hiçbir ülkede değişmiyor. Yani, Palandöken’deki McDonalds’da ya da New York Şehri’nin ünlü Times Meydanı’ndaki McDonalds’da her zaman bir Big Mac satın alabiliyorsunuz.

İşte bu sebeple ülkeler arası karşılaştırma yapmak için Big Mac eşsiz bir alternatif olarak karşımıza çıkıyor.

Big Mac tüm dünyada aynı malzemelerle hazırlanıyor ama maliyetler dünyanın her yerinde aynı değil

Restoranın en meşhur lezzeti Big Mac, çok farklı ekonomilerde dahi aynı malzemeler kullanılarak aynı yöntemlerle hazırlanıyor, ancak Big Mac’in her yerde aynı maliyetle hazırlanmadığını muhtemelen siz de tahmin ediyorsunuzdur.

Örneğin, Amerika’da bir Big Mac ortalama 5,06 dolara satılıyor. Bunu Kenya’da aynı fiyata yani ülkenin yerel para birimi 480 şiline satmaya kalktığımızda muhtemelen kimse satın almazdı, zira bu fiyat ülke halkının günlük elde ettiği ortalama gelirin yaklaşık iki katına denk geliyor. Bu, Amerika’da bir adet Big Mac’i neredeyse onlarca dolara satmaya eşdeğer.

Bu yüzden McDonald’s iş gücü, kira maliyetleri, malzeme masrafları, gelir gibi değişkenlere bağlı olarak her ülkeye ayrı fiyat politikası uyguluyor.

Şimdi de biraz ekonomi dersine geçelim…

“Satın alma Gücü Paritesi” (SAGP) bir birim para ile satın alabileceğiniz mal ve hizmetlerin toplamını ifade eden bir kavramdır.

Biraz daha açıklamak gerekirse, Amerika’da ortalama 5,06 dolar olan Big Mac, İsveç’te 49 Krona eş değerdir. 49 Kron ise 5,60 dolar eder. Bu, şu anlama geliyor; Amerika’da 1 dolara Big Mac’in %19,8’ini alabilirken, İsveç’te yalnızca %17,8’ini alabiliyoruz.

Aynı hesapla 1 dolarla Türkiye’de ise Big Mac’in (10.75 lira) %36.4’ünü satın alabiliyoruz.

Söz gelimi, Big Mac Endeksine göre Amerikan dolarının satın alma gücü daha yüksektir. Eğer cebinizde mesela Kron yerine dolarınız varsa, paranızın karşılığını daha fazla alırsınız. Öte yandan, bu aynı zamanda İsveç Kronunun aşırı değerli olduğu anlamına da geliyor.

The Economist dergisinin ilk kez 1986 yılında yayınladığı bu endeks, dövizler arası satın alma gücünü farklı bir şekilde gösteriyor

İngiliz The Economist dergisi tarafından 1986 yılında ilk kez yayınlanan Big Mac Endeksi, ülkelerdeki satın alma gücü, açıklanan enflasyon oranlarını görmek ve rakamları açıklanan resmi oranlarla karşılaştırmak gibi pek çok farklı amaçla kullanılabiliyor. Bu konuda daha fazla bilgi almak için “Big Mac Endeksi Nedir” adlı yazımıza bakabilir, kullanım alanları başta olmak üzere endeksin çalışma mantığına ilişkin daha fazla fikir alabilirsiniz.

Biraz daha rakamlara girecek olursak, Big Mac’in şu anda en ucuza satıldığı ülkeler; Mısır, Ukrayna, Malezya ve Güney Afrika’dır. En pahalı ülkeler arasında ise; İsveç ve Norveç bulunur.

Big Mac Endeksi’nden başka ilginç bir çıkarım da dünyanın farklı ülkelerinde bir Big Mac alabilmek için çalışılması gereken sürelerdir

İstanbul, Türkiye’de çalışan biri, bir adet Big Mac alabilmek için 34 dakika çalışırken, Hong Kong’ta çalışan birinin sadece 9 dakika çalışması yeterli olabilmektedir. Big Mac alabilmek için çalışılması gereken sürelere ilişkin bu ilginç rapor her yıl UBS tarafından yayımlanıyor.

Elbette bu endeks tamamıyla kusursuz ve mükemmel değil. Dünyanın pek çok yerinde malzemeler benzer ve aynı kalitede kullanılıyorken, bu endeks işgücü ve kira gibi maliyetlerdeki ciddi farkları dikkate almıyor. Mesela, Hindistan’da işgücü ve kira ücretlerinin düşük olması hasebiyle bir Big Mac’in maliyeti daha düşük olabiliyor.

Yine de endeks bazı basit ekonomik durumların farklı bir şekilde öğrenilmesine olanak sağlıyor. Buna ek olarak, Big Mac Endeksi’nin yaptığını Afrika’da yapan KFC Endeksi yayını da ilginizi çekebilir.