Big Mac Endeksi Nedir?
Big Mac Endeksi, The Economist dergisi tarafından Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP) teorisi temel alınarak hazırlanmış bir endekstir. SAGP teorisi uzun vadede döviz kurlarının aynı miktarda bir ürünün farklı ülkelerde ne kadar tuttuğuna oranlanarak belirlenmesi gerektiğini söyler.
O halde, farklı ülkeler için ortak ölçüt olması adına McDonald’s’ın meşhur hamburgeri Big Mac’den veya benzeri başka bir üründen daha kullanışlı ne olabilir ki?
SAGP teorisine göre Big Mac’in bir ülkedeki fiyatı o ülke hakkında Big Mac’de kullanılan malzemelerin fiyatından yerel üretim ve reklam fiyatlarına kadar birçok konu hakkında bilgi verir.
Bunun sonucunda varılan SAGP ölçümü birçok ekonomist tarafından satın alma gücünü ölçme konusunda gayet mantıklı bir parametre olarak görülmektedir. Fakat yatırımcılar unutmamalıdır ki istisnalar her zaman mevcuttur.
Bu makalede Big Mac Endeksinin nasıl çalıştığına, göz önünde bulundurulması gereken bazı dezavantajları ve ekonomistler ile yatırımcıların bu endeksten yararlanılabilecekleri sonuçları nasıl çıkarabileceğini inceleyelim.
Big Mac Endeksinin Çalışma Mantığı
Big Mac Endeksi, Big Mac’in yerel para birimleri kullanılarak bir ülkedeki fiyatını Big Mac’in başka bir ülkedeki fiyatına bölerek hesaplanır. Daha sonra ortaya çıkan sonuç döviz kurunun resmi değeri ile karşılaştırılır ve söz konusu para biriminin olması gerekene oranla ne kadar değerli olduğuna bakılır.
Örnekle anlatacak olursam; ABD’de Big Mac’in fiyatı 1 dolar olsun, Euro Bölgesindeki bir ülkede de Big Mac’in fiyatı 2 euro olsun. Euro/dolar’ın Big Mac Endeksi 2/1’den 2 olur ve bu sonuç resmi rakamlarla karşılaştırılır.
Diyelim ki resmi oran 1.5 olsun. Bu şu anlama gelir; Euro’nun değeri olması gerekenden bir dolar başına 0.5 euro az.
Enflasyonu ölçmek için anahtar bir ölçüt olan Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), tüm ürünleri hesaba katmayı hedefler fakat ekonomistlerin çoğu belirli ürünlerin diğerlerinden çok daha isabetli rakamlar verdiğine inanmaktadırlar. Big Mac Endeksi’nin açık ara en büyük dezavantajı ise tek bir ürünü baz aldığı için ekonomik göstergedeki sınırlılığıdır.
Big Mac Endeksi’nin yatırımcılar için faydalı olacak birçok değişik biçimi de mevcuttur. Örneğin, UBS Varlık Yönetimi Şirketi saatlik çalışma ücretlerini de katarak bir ülkede bir adet Big Mac satın almak için ne kadar saat çalışılması gerektiğini de hesaplayıp bu endeksi geliştirmiştir.
Farklı gruplar da Starbucks kahveleri, Apple’ın iPod gibi ürünleri veya Ikea’nın Billy model kitaplıklarını temel alarak farklı endeksler geliştirmişlerdir, örneğin, Afrika ülkelerinde döviz kurlarını karşılaştırarak satın alma paritesini ölçmek için kullanılan KFC Endeksi gibi.
Biraz bahsedecek olursam, KFC Endeksi adını uluslararası bir fast food zinciri olan Kentucky Fried Chicken’dan (KFC) alır ve The Economist’in McDonald’s restoranlarının bulunduğu ülkelerin (yaklaşık 60 ülke) döviz kurlarını ölçmek için kullandığı “Big Mac Endeksi” üzerine modellenmiştir. Afrika kıtası üzerinde McDonalds yalnızca Fas’da, Güney Afrika Cumhuriyeti’nde ve Mısır’da bulunmaktadır. Öte yandan KFC ise 20’den fazla Afrika ülkesinde bulunur. Bu rakam diğer tüm uluslararası fast food zincirlerinden daha fazla olduğu için daha uygulanabilir bir ölçüttür. Bu endeks para değeri sapmalarını %100 doğru olarak tespit etmek amacıyla geliştirilmemiştir, bu endeksin amacı döviz kuru teorisini biraz daha sindirilebilir yapmaktır.
Big Mac Endeksinin Kullanılışı
ABD’deki yatırımcılar Big Mac Endeksi’ne Tüketici Fiyatları Endeksi gibi daha itibarlı başka endeksler olduğu için pek ihtiyaç duymayabilir fakat özellikle resmi rakamların yayınlanmadığı veya rakamların devlet tarafından manipüle edilebilme ihtimalinin olduğu yerlerde ise Big Mac Endeksi güvenilir bir ölçüm birimidir.
Örneğin uzmanlar Arjantin hükümetinin 2010 – 2012 arasında yaşanan enflasyonu olduğundan daha hafif gösterebilmek adına Tüketici Fiyatları Endeksi oranları ile oynadığını düşünüyor. Bu yüzden The Economist, Big Mac Endeksini kullanarak Big Mac’in fiyatının Ocak 2011’de hükümetin verdiği enflasyon rakamından (%10) daha yüksek olduğunu gördü (%19).
Yatırımcılar Big Mac Endeksi’ni birçok farklı amaçla kullanabilirler. Örneğin bir döviz kurunun piyasada olması gerekenden fazla mı yoksa daha az mı değerli olduğunu bu endeksi kullanarak irdeleyebilirler. Benzer şekilde, yatırımcılar enflasyon oranlarını görmek ve rakamları açıklanan resmi oranlarla karşılaştırmak amacıyla değişimleri ölçebilirler.
Kısaca Big Mac Endeksi Hakkında Anahtar Bilgiler
Big Mac Endeksi, The Economist tarafından satınalma gücü paritesi teorisi temel alınarak hazırlanmış bir endekstir.
Big Mac Endeksi Big Mac’in yerel para birimleri kullanılarak bir ülkedeki fiyatını Big Mac’in başka bir ülkedeki fiyatına bölerek hesaplanır.
Yatırımcılar Big Mac Endeksi’nden çıkarılan datayı enflasyon değerlini belirlemekten tutun da döviz kurlarını karşılaştırmaya kadar birçok farklı alanda kullanabilirler.
Endeksi, The Economist’in Big Mac index adlı şu sayfasından takip edebilirsiniz.
