Bretton Woods Nedir? Bretton Woods Sistemi ve Anlaşması Hakkında Bilmeniz Gerekenler

ABD’nin New Hampshire kentinde 1944’te imzalanan Bretton Woods Anlaşması ile Bretton Woods Sistemi ortaya çıktı. Ortaya çıkan Bretton Woods Sistemi, para ve finans dünyasında, sabit bir döviz kuru oluşturulması başta olmak üzere oldukça önemli birtakım yapıların ortaya çıkmasına yardımcı oldu.

Bununla birlikte, Bretton Woods Sistemi sonrasında, günümüzde yaygın bir şekilde IMF olarak da isimlendirilen Uluslararası Para Fonu ve bugün kısaca Dünya Bankası olarak bilinen Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD) kurulmuş oldu.

Bretton Woods Anlaşması ve Sistemi, her ne kadar ortaya çıktığı dönemde ihtiyaç duyulan istikrarı sağlamış olsa da bir süre sonra başarısız oldu. Bu makalede, Bretton Woods Anlaşması ve bu anlaşmanın o dönem için getirdiği yeni sistem hakkında bilmeniz gerekenleri öğrenebilirsiniz.

Bretton Woods Anlaşması Nedir?

Bretton Woods Anlaşması, 1944 yılında ABD’nin New Hampshire kentinden düzenlenen Bretton Woods Konferansı’nda alınan kararlar ile ortaya çıkan ve İkinci Dünya Savaşı ardından uluslararası para sisteminin yapısının tasarlandığı bir anlaşmadır.

Bretton Woods Anlaşmasının imzalandığı konferansa 44 müttefik ülkenin temsilcileri olan 730 delege katıldı. Konferansın düzenlendiği o dönemde, genel olarak dünya ekonomisi büyük bir sallantı içerisinde idi ve müttefik ülkeler, bu sorunları tartışmak ve çözüm bulmak için bir araya geldi.

Konferans dünya ekonomisinde yaşanan sorunlara çözüm bulmanın yanı sıra, kârları en üst düzeye çıkaracak politikalar, düzenlemeler ve küresel ticaret sisteminden elde edilebilecek potansiyel faydaların neler olabileceği sorularına da cevaplar aradı.

Konferanstan çıkan nihai sonuç, Bretton Woods Anlaşması ve Bretton Woods Sistemi oldu. Bretton Woods Anlaşması ile Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası kuruldu. Anlaşma ile kurulan IMF ve Dünya Bankası Bretton Woods İkizleri olarak da anılmaktadır.

Öte yandan, Bretton Woods Sistemi ile de uluslararası para sisteminin yapısı tekrar tasarlandı. Böylece altına dönüştürülebilecek yegane para biriminin ABD doları olması, diğer ülkelere ait para birimleri değerlerinin ise Amerikan dolarına göre ayarlanması kararı alındı.

Bretton Woods Sistemi Nedir?

Bretton Woods Sistemi, 1944 yılında ABD’nin New Hampshire kentinde imzalanan Bretton Woods Anlaşması ile ortaya çıkan bir ekonomik sistemdir. Bu sistemin temelini, altına dönüştürülebilecek tek para biriminin ABD doları olması ve diğer ülkelere ait para birimlerinin değerlerinin de dolara göre ayarlanması kararları oluşturdu.

Genel çerçevede değerlendirmek gerekirse, Bretton Woods Sistemi, sabit uluslararası döviz kurları gerçekleştirmek için gerekli çerçeveyi sağlayan bir dizi birleşik politika ve kurallardan meydana gelerek oluştu.

Oluşturulup kararlaştırılan bu politika ve kurallara göre, bu sistem ile ABD doları, altına dönüştürülebilen tek para birimi olarak kabul edildi ve 1 ons altın 35 dolar olarak düzenlendi. Amerika Birleşik Devletleri dışarıdan talep gelmesi halinde ABD dolarını belirlenen bu tutar karşılığında altına çevirmeyi taahhüt etti. Öte yandan Bretton Woods Sistemi, diğer ülke para birimi değerlerinin ABD dolarına göre belirlenmesi hükmünü de beraberinde getirdi.

Bretton Woods Sistemi, altın standardını bir küresel para birimi olarak ABD doları ile değiştirdi. Böylelikle, Amerika’yı dünya ekonomisinde egemen güç olarak konumlandırdı. Bu sistem, 1970’li yılların başına dek yoğun bir şekilde kullanıldı. Ancak ABD o dönemde içine düştüğü ekonomik sıkıntılar sebebiyle ABD dolarının altına dönüştürülebilmesi seçeneğini kaldırma yolunda karar aldı.

Bretton Woods Anlaşması ve Sisteminin Ortaya Çıkışı

Birinci Dünya Savaşı’na dek birçok ülke altın standardı kullanıyordu. Altın standardına göre, ülkelere ait para birimlerinin değeri önceden belirlenen bir altın miktarına bağlı olarak şekilleniyordu. Birinci Dünya Savaşı sonrasında ekonomik olarak zorluk yaşamaya başlayan bu ülkeler, savaşın getirdiği yüksek maliyetleri karşılamak için gereken paraları basabilmek adına bu bağı kestiler. Çünkü para arzı talebi bastırdığı için bu uygulama hiperenflasyona sebep oldu.

Birinci Dünya Savaşı’nın ardından bu ülkelerin neredeyse birçoğu altın standardının güvenliğine geri dönme kararı aldı. Bir süre özellikle de 1929 Dünya Ekonomik Krizi yaygın bilinen ismiyle de Büyük Buhran’a kadar her şey yolunda gitti. Öte taraftan 1929 Wall Street İflası sonrasında, yatırımcılar emtialara yöneldi ve bu da altın fiyatının yükselmesine sebep oldu. Bunun da üstüne ABD Merkez Bankası FED, faiz oranlarını yükseltip ülkenin altın rezervini savunarak işleri olduğundan çok daha da kötü bir hale getirdi.

Bütün bunlar da 44 ülkenin temsilcileri olan 730 delegenin bir araya gelmesi ile Bretton Woods Konferansının toplanmasına ön ayak oldu. Böylece bu tarihi konferansta alınan kararlar Bretton Woods Anlaşması ve Sisteminin ortaya çıkmasında etkili oldu.

Bretton Woods Sisteminin Çöküşü

Altın standardına göre para birimleri, 1960’lı yılların sonlarına doğru oldukça ciddi bir sorun olmaya başladı. 1971 yılına gelindiğinde bu sorun o kadar büyüdü ki, o dönemin ABD Başkanı Richard Nixon Amerikan dolarının altına çevrilmesi olanağını “geçici olarak” askıya alındığını duyurdu. Bu karar, kaçınılmaz olarak Bretton Woods Sistemi ve onu ana hatlarıyla belirleyen anlaşmayı çöküşe götürdü.

Bütün bu yaşananlara rağmen, temsilciler, hükümet organları ve finans liderleri Bretton Woods Sistemini yeniden canlandırmak ve döviz kurunu sabit tutmak için çeşitli girişimlerde bulundu. Ancak tabii, 1973 yılına gelindiğinde, sistem ABD’nin içine düştüğü ekonomik sıkıntılar sebebiyle tamamen çöktü. Böylece Bretton Woods Sisteminin çöküşü önlenemez bir şekilde resmen gerçekleşmiş oldu.

Bretton Woods Anlaşması ve Konferansının Önemi

Başarısızlığı ve çöküşüne rağmen, hem Bretton Woods Anlaşması hem de bu tarihi konferans, günümüz finans dünyasındaki birçok önemli noktanın temeli ve yapı taşı olmayı sürdürüyor. Çünkü en başta konferans ve anlaşma, bugün hala işlevini sürdüren Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası’nın kurulmasını sağladı. Bretton Woods İkizleri olarak da bilinen bu her iki kurum da geçmişten bugüne dek küresel ekonomi için hayati önem taşımaya devam ediyor.

Buna ek olarak, daha geniş kapsamda, Bretton Woods Konferansı dünyanın dört bir yanından 44 ülkeyi bir araya getirerek büyüyen küresel ekonomik krizi çözmek adına dev bir işbirliği örneği göstergesi oldu. Genel anlamda konferans, dünya ekonomisinin güçlendirilmesine ve uluslararası ticaret kârının maksimize edilmesine bir bakıma da olsa yardımcı oldu.