Finlandiya temel vatandaşlık geliri uygulamasının başladığını duyurdu
Finlandiya’nın Sosyal Sigorta Kurumu olan Kela, temel vatandaşlık geliri uygulamasının başladığını duyurdu. Başlangıç aşamasında olan program kapsamında 25 ila 58 yaş aralığında ve işsiz olan 2000 Finlandiya vatandaşı katılımcı olarak rastgele belirlendi. Uygulama kapsamında, seçilen bu kişiler 2018 yılının sonuna kadar aylık 560 euro’luk (ortalama 2.250 Türk lirası) temel bir ödeme alacaklar.
Temel vatandaşlık geliri, 18. yüzyılda Thomas Paine tarafından da üzerinde durulmuş, eski ve köklü bir kavram ve son yıllarda pek çok meslek ve iş alanının otomasyon ve robot teknolojileri tarafından tehdit altında olacağı endişeleriyle dünyanın pek çok yerinde tekrardan gündeme geldi.
Finlandiya’nın bu deneyinin arkasındaki amaç ise farklı. Finlandiya, bu programla vatandaşlık gelirinin sosyal yardım sistemi üzerindeki etkilerini görmeyi planlıyor. Bir başka deyişle Finlandiya hükümeti verilen paranın iş aramama ve çalışmamayı teşvik edip etmediğini anlamaya çalışacak.
Mevcut sosyal yardım sisteminde, çalışanlar yarı zamanlı işler bulduklarında sosyal yardımlarının kesilmesi ve toplam gelirlerinin azalması gibi nedenlerle iş aramaya pek de gönüllü olmuyorlar ve Finlandiya devleti de bundan rahatsızlık duyuyor. Bu da ülke için sosyal devlet ve refah anlayışından ödün vermeden işsizlik oranlarını azaltma ve ekonomiyi canlandırma amacıyla temel gelir uygulaması gibi uygulamaların denenmesini zaruri kılıyor. Programın ilk katılımcıları işsizler ve programa katılan bu kişiler iş bulsalar dahi aldıkları vatandaşlık geliri azalmayacak.
Kela, ayrıca bu temel gelir sisteminin mevcut sosyal refah sistemine daha ucuz ve daha basit bir alternatif teşkil edeceğini umut ediyor. Kela hukuk birimi başkanı Marjukka Turunen, katılımcılar çalıştıkları saatleri çeşitli formlar doldurarak bildirmek zorunda olmayacağından bürokratik süreçlerde de bir rahatlama olmasını beklendiğini söylüyor.
Kela’nın araştırma ekibi, bu pilot programından elde edilecek sonuçlara göre 2018’de dar gelirli tüm vatandaşların yanında 25 yaş altına da uygulayarak genişletmeyi düşünüyor.
Vatandaşlarına maaş bağlamayı düşünen ya da konuyu gündemine taşıyan tek ülke Finlandiya değil
Vatandaşlık geliri uygulaması dünyanın çeşitli yerlerinde yerel olarak uygulansa da petrol zengini Körfez ülkeleri gibi bazı istisnalar hariç ulusal ölçekte uygulama hala tartışılıyor. Mesela Körfez ülkelerinde de petrol fiyatlarındaki düşüş sonrası uygulamanın geleceği belirsiz bir hale geldi.
İsviçre Haziran’da vatandaşlık maaşı uygulamasını referandumla kabul etmemişti. Rakamlar belirtilmese de bu maaşın aylık 2500 frank dolaylarında olacağı söylenmekte idi. Bu uygulamayı savunan BIEN’e (Vatandaşlık Geliri Dünya Ağı) göre İran, 2010’da yakıt ve gıda yardımlarını kişi başı 40 dolarlık nakit ödemeye çevirerek bu uygulamaya geçen ilk ülke oldu. Fakat bu program da etkili sonuçlar vermediği ve ülke ekonomisini zorladığı için uygulamanın ölçeğinde daraltmaya gidildi.
Brezilya’nın 2004’te tanıtılan Bolsa Familia adlı programı da ülke nüfusunun dörtte birini oluşturan yoksul ailelere değişen miktarlarda nakit ödemeler yapılmasını içeriyor.
Thomas Paine’in pek çok fikrinin kabul görmüş olduğu ABD’de de evrensel temel gelir uygulaması Elon Musk gibi çeşitli Silikon Vadisi liderleri tarafından sıklıkla gündeme getiriliyor. Silikon Vadisi’nin başı çektiği otomasyon ve algoritma yenilikleri pek çok mesleğin geleceğini tehlikeye sokarken vatandaşlık maaşı konusu da önümüzdeki yıllarda daha çok konuşulacağa benziyor.
