Freakonomics’te Cevaplanan Ekonomiyle Alakalı 3 Tuhaf Soru
Ekonomist Steven D. Levitt ve gazeteci Stephen J. Dubner tarafından kaleme alınan ve bir bestseller olan Freakonomics: A Rogue Economist Explores the Hidden Side of Everything (Görünmeyen Ekonomi: Dünya Gerçekte Nasıl İşliyor) adlı kitapta birçok ilginç soru istatistiklerle cevaplanıyor.
Freakonomics yazarları, okuyucuları sanki cevaplara hazırlarcasına “yeteri kadar soru sorarsanız, nihayetinde buna değecek bir şeyler öğrenebilirsiniz” cümlesini kitabın en başına not ediyor.
Kitabın sayfalarında ilerledikçe klasik ekonomi kavramlarını aslında tam anlamıyla yaşadığımızı, bunların hayatımızın nasıl da içinde olduğunu, dünyanın işleyişini, bu işleyişi nelerin nasıl değiştirdiğini ve tam da söylediği gibi görünmeyen ekonomiyi kendi dünyamızda görebiliyoruz.
Kitapta yer alan ve cevap bulan bazı sorular şöyle:
Uyuşturucu satıcıları neden hala anneleriyle oturuyor?
Kitapta yanıt aranan en ilginç sorulardan biri. Genelde bu işi yapanların fazla kazandığını düşünürüz, en azından filmlerde öyle görüyoruz.
Yazarların bahsettiğine göre, öldürülme olasılığının ve talebin çok fazla olduğu bu işte önemli olan üst seviyeye geçebilmek. Üst seviyeye geçildiğinde işi yapanların kazançları alt seviyede olanlara nazaran daha fazla yükseliyor.
Uyuşturucu satıcılarının anneleriyle birlikte yaşamalarının sebebi az kazanmalarıyla açıklanıyor. Asıl parayı da sadece patronların kazandığı belirtiliyor.
Ku Klux Klan nasıl oluyor da bir grup emlakçıya benziyor?
1865 senesinde ABD’nin Tennessee eyaletinde kurulan siyahi karşıtı, şiddet yanlısı ve aşırı faşist bir örgüt olan Ku Klux Klan’ı bir grup emlakçıya benzetmek gerçekten çılgınca fakat ortak bir yanları var: şifreler.
Kitapta Ku Klux Klan örgütünün tıpkı emlakçılar gibi olduğu belirtiliyor ve benzerliğin nedeninin asimetrik bilgi olduğuna vurgu yapılıyor. Bu örgütün şifreleri var ve bu şifreleri yalnızca örgütün biliyor olması onları güçlü hale getiriyor. Yazarlara göre piyasadaki emlak fiyatlarını da yalnızca emlakçılar biliyor bu sebeple de piyasada güçlüler.
Öğretmenler ile Sumo güreşçilerinin ortak noktası nedir?
ABD’deki eğitim sisteminde öğretmenlere performanslarını artırabilmeleri için bir çeşit teşvik uygulanıyor. Bu teşvik sisteminde başarılı olan öğretmenlere para ödülü veriliyor.
Buraya kadar normal fakat hem öğrenciler hem de öğrenmenler için pekala iyi niyetli gibi görünen bu sisteme hile karşınca durum tam tersine dönüyor. Kitapta öğretmenlerin para ödülünü alabilmek için öğrencilerin sınavda yanlış cevaplandırdığı soruları doğru cevaplarla değiştirmekten tutun da tahtaya cevapları yazmak gibi çeşitli hileler yaptıkları belirtiliyor.
Öğretmenlere uygulanan sisteme benzer şekilde kendi alanlarında Sumo güreşçileri de listede ilk kırk içinde yer bulduklarında diğer sumo güreşçilerinden senede yaklaşık 11 kattan daha fazla para kazanıyor. Kitapta Sumo güreşi maçlarında yapılan hileler istatistiklerle okuyucuya aktarılıyor.
Ekonomi bilgisi olan ya da olmayan herkesin kolaylıkla anlayabileceği Freakonomics, 2010 yapımı aynı adlı bir belgesele de uyarlanmıştı.
Freakonomics’te akla hayale gelmeyecek birçok sorunun cevabı istatistiklerle açıklık kazanıyor. Henüz kitabı okumadıysanız New York Times’ın En Çok Satanlar listesinde yer alan bu kitabı okuma listenize ekleyebilir veya aynı isimle uyarlanan belgeseli izlemeyi düşünebilirsiniz.