GSYİH Nedir? Gayrisafi Yurtiçi Hasıla Ne Demek?
GSYİH kısaltması olarak da bilinen ve ifade edilen gayri safi yurtiçi hasıla, ekonomik performansın en genel ölçüsü olarak kabul edilir. Bu çerçevede ekonomi için de merkezi önem taşır.
Gayri safi yurtiçi hasıla o denli önemlidir ki, örneğin siyasetçiler ve politikacılar dahi ülke ekonomisini buna göre değerlendirilir. Ekonomistler ise en doğru tahminde bulunmak için büyük efor sarf eder.
Gayri safi yurtiçi hasıla çoğu zaman bir ülkenin refahının göstergesi olarak kabul edilir. Ancak buna rağmen modern ekonomistler GSYİH rakımının sınırlarının da bilincinde olurlar. Mesela, gayri safi yurtiçi hasıla bir topluma ait farklı kesimler arasındaki eşit olmayan durumları göstermez.
Bütün bunlara benzer şekilde GSYİH toplumsal ve çevresel, yaşamsal kaliteyi ya da bireylerin mutluluk düzeylerini ölçümlemez. Çünkü genel olarak bu tür tespitlere ulaşmak için farklı farklı yöntemlerin kullanılması gerekir.
Ancak yine de bilinmesi gerekir ki, hiçbir istatistik, bir ülkeye ait ekonomik gelişmişliği ya da gerilemeyi, gayri safi yurtiçi hasıla verisi gibi hızlı bir şekilde göstermez.
Bu küçük lakin gerekli olan girişin arından içerikte daha detaylı olarak, gsyih nedir, gayri safi yurtiçi hasıla ne demek ve nasıl hesaplanır gibi birtakım konulara değineceğiz.
İçindekiler
GSYİH Nedir, Gayrisafi Yurt İçi Hasıla Ne Demek?
Gayrisafi yurt içi hasıla (GSYİH), bir ülkeye ait tüm gelirin ölçüsüdür. GSYİH, bir ülkenin ekonomik performansının ve gücünün en net göstergesidir. Bu kavram genellikle GSYİH kısaltması ile de ifade edilir.
GSYİH, bir ülkenin tüm harcamaları ve gelirlerini kapsar. Bir ülkede gelir ve harcamalar birbirine eşittir. Bir şişe su için 5 lira ödeniyor ise, bu 5 liralık harcama da aynı esnada bir başka kişiye ait kazanç halini almış olur.
Genel çerçevede GSYİH, gerek gıda gibi ürünleri gerekse de saç kesimi gibi hizmetleri kapsar ve ölçümler. Öte yandan bu ölçümleme kira veya satın alma gibi diğer görünmez faktörleri de kapsar.
GSYİH’nin kapsamı dışında kalan faktörler de bulunur. Bu faktörlerin başında da kayıt dışı kapsamındaki üretim yer alır. Zenginlik seviyesine ulaşım sağlamış ülkelere ait ekonomilerde ortalama yüzde 10 seviyelerine ulaşan illegal mallar buna örnek gösterilebilir.
Diğer yandan GSYİH bitmiş veyahut tamamlanmış ürünlere ait bileşenleri de bambaşka ayrılmış ürünler şeklinde kapsam altına almaz. Buna da iyi bir örnek olarak bir beyaz eşya motoru gösterilebilir.
Şöyle ki beyaz eşya motoru, beyaz eşyanın kendisinden ayrı bir şekilde hesaba dahil edilmez. Ek olarak, bu eşya ait motor ayrı ve kendi başına satılıyorsa hesaba dahil edilir.
GSYİH Neleri İçerir?
GSYİH, tüketim, yatırım, hükümet harcamaları ve net ihraç unsurlarını içerir. GSYİH’nin hemen her bir ülke ekonomisine göz ardı edilemeyecek düzeyde katkıları bulunan farklı katmanları da olur.
Bir ülkenin harcamaya konu geliri basit olan şu formülle hesaplanır: Tüketim + Yatırım + Hükümet Harcamaları + Net İhracat
Tüketim, hanelerin mal ve hizmetler için yaptıkları harcamaların tamamını kapsar. Örneğin bu, önceki senelerde zengin olarak bilinen ülkelerin GSYİH’sinin en büyük bölümünü ortaya çıkardı. Mesela, ABD ekonomisinde harcamaların yüzde 70’e yakınını tüketimler meydana getirdi. Buna benzer şekilde İngiltere’de de aynı durum gerçekleşti.
Yatırım, işletmelerin kapsamındaki uzun vadeli nakitleri kapsar. Örnek olarak yeni bir fabrika kurmak için harcanan nakit para bu kapsamda yer alır. Öte yandan haneler tarafından yeni yapılan konutları satın almak için harcanan para da bu kapsamda ele alınır.
Hükümet harcamaları, yerel ve ulusal hükümetlerin hizmetler ya da mallar için ödedikleri harcamalar anlamına gelir. Genel olarak bakıldığında, birçok Avrupa ülkesinde bu harcamaların diğer ülkelere nazaran daha yüksek olduğunu belirtmek gerekir.
Bütün bu unsurlar eklendiği takdirde, bazı ülkelerin diğer ülkelere kıyasla GSYİH’lerinin tamamından çok daha fazla harcamalara yöneldiğini gözlemlemek mümkün olur.
Yabancı Sermayeye Ait Şirketlerin GSYİH’ye Etkisi Nedir?
GSYİH, bir ülke ekonomisinde, sahibi her kim olursa olsun, üretime konu olan hemen her şeyin değerini yansıtır. Söz gelimi, mesela bir İngiliz şirketi Türkiye’de üretim gerçekleştiriyor ise, o fabrikaya ait çıktı Türkiye GSYİH’sine eklenir.
Yine de belirtmek gerekir ki, bir ülkenin, gerek yurt içindeki gerekse de yurt dışındaki yurttaşlarının ekonomik anlamda verimini ölçümleyen bir başka istatistik daha bulunur.
Öyle ki bir ülkeye ait gayri safi milli hasıla (GSMH) ilgili ülkenin yurttaşlarının hem yurt içi hem de yurt dışı kazançlarını da bünyesine alır. Amma velakin başka ülke yurttaşlarının o ülkedeki kazançlarını bünyesine dahil etmez.
Bu çerçevede belirtmeden geçmemenin önemli olduğu bir başka husus da vardır. Bu husus da çoğu zaman GSMH ve GSYİH rakamlarının genel bağlamda birbirlerine yakın olduğudur.
GSYİH Hesaplama Nasıl Yapılır?
GSYİH hesaplama, GSYİH = tüketim + yatırım + devlet harcamaları + (ihracat – ithalat) formülü kullanılarak yapılır. Bu hesaplamaya bir ülkeye ait toplam gelir ve harcamalar dahil edilir.
Devletler, GSYİH rakamlarını çoğu zaman üç ayda bir olacak şekilde çeyrek dönemlerde hesaplayarak paylaşır. Burada dikkat edilmesi gereken de bu rakamların toplamı olmayıp büyüme oranın önemli olduğudur.
Bu aşamada reel GSYİH ve nominal GSYİH kavramlarına da açıklık getirmek gerekir. Çünkü reel ve nominal GSYİH büyüme rakamlarına yönelik farklı etkileri gösterir.
Nominal GSYİH, halk dilinde yaşam pahalılığı olarak da bilinen enflasyon olgusunun piyasa fiyatlarına etkisinden ayrıştırılmış ölçütü olarak ifade edilir.
Reel GSYİH, gazetelerin ve siyasilerin referans olarak kullandıkları büyüme verilerinin enflasyon yani yaşam pahalılığından arındırılmış büyümesi olarak ifade edilir.
GSYİH ile Bir Ülkenin Ekonomik Performansı Nasıl Ölçülür?
Bir ülke ekonomisi sıkıntılı bir sürece girdiğinde çoğu zaman işsizlik artmakla birlikte maaşların da düştüğü anlaşılır. Bunun devamında ekonomideki daralma iki çeyrek üst üste seyir izlerse, ekonomide resesyon olarak da ifade edilen durgunluğun meydana gelmesi kaçınılmaz olur.
Genel açıdan en vahim resesyonlar buhran olarak tabir edilir. Buhran olarak ifade edilen kavramın genel kabul gören bir açıklamasının olmadığını da belirtmek gerekir. Buna rağmen birçok ekonomist, bir ekonomide buhranın meydana gelebilmesi için ekonominin en zirveden yüzde 10 seviyesinde bir gerileme yaşaması gerektiğini belirtir.
Buna ek olarak ekonomistler, çoğu zaman buhranın bir veya daha uzun yıllar süren veya sürmesi öngörülen bir üretim yavaşlamasını ortaya çıkaracağı konusunda uzlaşırlar.
Elbette, bu çok ve farklı yönlere sahip istatistiğe ait bir takım sınırlamalar bulur. Mesela, bir ülkenin daha fazla sayıda göçmene kapılarını açması ya da yurttaşlarının daha fazla çalışmasını talep ettiğini düşünün.
Bu GSYİH’yi beklendiği gibi arttırır. Ancak bununla birlikte çalışanların daha verimli halde çalışmaları beklenmez. Bu sebeple, bir ekonominin durumu incelenirken ekonomistler çoğu durumda verimliliğe bakma yoluna giderler. Bu da GSYİH’nin, bir ülkedeki yurttaşlarının çalıştıkları saatlerin toplamına bölümü ile ulaşılır.
GSYİH’nin incelenmesinin yaygın farklı bir yöntemi de, toplam nüfusa yapılacak bir bölüm işlemi gerçekleştirmektir. Bu şekilde hanehalkı başına düşen GSYİH’ye ulaşmak mümkün olur. Bu ise ekonomistler tarafından bir ülkeye ait hayat standartlarını ortaya koymak için bir yöntem oluşturur.
Türkiye GSYİH Rakamları Nasıl Kontrol Edilir?
Türkiye GSYİH rakamları Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından hesaplanır. Rakamlar TÜİK tarafından düzenli olarak açıklanır. Türkiye GSYİH rakamları TÜİK’in ulusal hesaplar sayfasından kontrol edilebilir.
Bununla birlikte, Türkiye’de dahil olmak üzere ABD, Almanya, Fransa ya da diğer ülkelere ilişkin GSYİH verileri The World Bank gibi siteler üzerinden de incelenebilir. Örneğin, sitede Türkiye’ye ait GSYİH rakamları da yer alır. Öte taraftan ilgi sitedeki arama formu kullanılarak diğer ülkelere ilişkin GSYİH verilere ulaşmak da mümkün olur.
Ek olarak başka bir alternatif de kullanılabilir. Örneğin, tüm ülkelere ilişkin GSYİH verilerine bir liste halinde güncel olarak Trading Economics’in GDP ülkeler sayfasından ulaşılabilir. Böylece tüm ülkelere ait GSYİH rakamları görülerek kontrol edilebilir.
Sonuç olarak, ülkelere ait ekonomik performansın kritik ve önemli bir göstergesi olan GSYİH rakamları, ekonomide mutlak suretle bilinmesi gereken en önemli büyüklüğü oluşturur.