Kaliforniya Ekonomisi Hakkında 8 Gerçek

Hollywood, Silikon Vadisi gibi dev sektörlere ev sahipliği yapan Kaliforniya (California), dünyanın en büyük ekonomilerinden biri konumundadır. Aynı zamanda bağlı olduğu Amerika Birleşik Devletlerinde barındırdığı 38 milyon nüfusla devletin en kalabalık eyaletidir.

Kaliforniya, hem ABD’nin hem de dünyanın önde gelen sanayi devletlerinden biri olarak kabul edilir. Tarım, teknoloji, turizm ve sinema endüstrisi eyalet çapında oldukça geniş iş fırsatları sunduğu gibi yüksek gelirlerle de geri dönüş sağlar.

2009 yılında en büyük krizlerinden birini yaşayan Kaliforniya, neredeyse iflasın eşiğine gelmiş olsa da bugün 2016’da bu eyalet ABD’den bağımsız olacak olsaydı, dünyanın en büyük 10 ekonomisi arasında kendine yer bulmayı başaracaktı.

Eyalet 2015 yılında dünyanın en büyük sekizinci ekonomisi konumunda yer alırken, 2016’da Fransa gibi ülkeleri geri de bırakarak dünyanın en büyük altıncı ekonomisi olmuştu. Kaliforniya’nın büyümesi ABD ekonomisini de büyük ölçüde olumlu etkiliyor. ABD’nin para birimi doların diğer para birimlerine karşı değer kazanmasında da Kaliforniya’nın büyümesinin büyük katkı sağladığı es geçilmemesi gereken bir gerçektir.

ABD’den bağımsızlık denince akıllara her zaman olduğu gibi ilk olarak ayrılıkçı eyalet Teksas geliyor. Tekasaslılar her an ABD’den kaçıp gitmeye, bağımsız olmaya meyilliler. ABD genelinde yaşanan özellikle ekonomik problemler veya ülkenin dış politikalarına binaen kendi çıkarlarına ters düşebilecek durumlarda en yüksek ve agresif sesleri onlardan duyuyoruz. Hakları var, çünkü Teksas da bağımsız olduğunda tıpkı Kaliforniya gibi kendi ayakları üzerinde tek başına durabilecek bir eyalet. En başta sırtlarını dayadıkları petrol rezervleri ve petrol üretimleri var. Sonrasında tarım ve hayvancılıkta ABD’nin lideri konumdalar. Teksas ekonomisi üzerine yazdığım yazıda zaten bunlardan fazlasıyla bahsetmiştim.

Ne diyordum, Teksas her zaman ayrılık konusunda yıllardır bangır bangır bağırıyor. Hal böyle olunca küçük bir parçalamada ilk Teksas’ın Birleşik Devlet’lerden kanatlanarak bağımsız olacağı ihtimali üzerinde duruluyor. Teksas’a nazaran daha sakin ve ılımlı eyalet olan Kaliforniya, bu çizgisini bozmadan kendine yakışır şekilde gayet ılımlı ve sakince ayrılık sinyalleri veriyor.

Geçtiğimiz günlerde Rusya dışında yaşayan Ruslara yönelik yayınlar yapan Rusya devleti destekli Russia Today televizyonuna konuşan Yes California! hareketinin lideri Louis Marinelli, Kaliforniya’nın Birleşik Devletleri’nden ayrılmak için referandum yapmayı planladıklarını açıklamıştı. Hareketin liderine göre eyalette destekçiler, ABD’nin yanlış dış politikalarına karşı ‘onların dış politikası olmadan da yaşayabilir, hayat kalitemizi iyileştirebiliriz’ diyorlar. Marinelli, Kaliforniyalılarla konuşarak onları bilgilendirdiklerini ve şimdilik olumlu tepkiler aldıklarını ifade ediyor.

Burası ilginçtir, hareketin lideri Rusya’nın desteğine inandıklarını da ekliyor. Zaten Rusya’nın böyle bir durumda Kaliforniya’ya destek vermeyeceğine hiçbirimizin sanıyorum ki şüphesi yoktur. Bakın şimdiden Rusya destekli medyalardan destekler geliyor.

Beyazların yoğun olarak yaşadığı Kaliforniya ve Teksas gibi eyaletler ayrılık için tek çareyi olması gerektiği gibi demokraside arıyor. Kendime bazen şunu soruyorum, siyahların beyazlardan nüfus bakımından daha üstün olduğu eyaletler olsaydı bu eyaletler çareyi yine de demokratik yollarla arayabilir miydi?

ABD’de siyahi nüfusun en yüksek olduğu eyaletlerden biri Maryland. Bu eyalette siyahilerin nüfusa oranı %39.44, beyazların oranı daha az. Eyaletin en büyük kenti Baltimore, geçtiğimiz yıl şiddet olaylarıyla gündeme gelmişti. Olaylar, gözaltına alındıktan sonra hayatını kaybeden siyah bir gencin cenaze töreni sonrası patlak vermişti. Yaşanan olaylarda yüzlerce siyah sokaklara dökülmüş, araçlar ateşe verilmiş ve yağmalamalar yaşanmıştı. Protesto sesleri o kadar yüksek çıkıyor ve durmak bilmiyordu ki Maryland Valiliği polisin yetersiz kalmasıyla Milli Muhafızlar birliğini devreye sokmuştu. Bölgede aynı zaman olağanüstü hal ilan edilmişti.

Ülkede yıllar önce İç Savaş Kuzey’in zaferiyle sonuçlanmış ve 1865 yılında kölelik tamamen kaldırılarak siyahlara ilk kez herkes gibi eşit oldukları gözüyle bakılmaya başlanmıştı. Köleliğin kaldırıldığı yasal düzenlemenin üzerinden yıllar geçmesine rağmen ortada hala bu yönde büyük bir sorun var.

Donald Trump ve Hillary Clinton geçtiğimiz günlerde bir münazarada karşı karşıya geldiler. Bu münazarayı ben de canlı yayında izledim. Yanılmıyorsam münazaranın ilk 45 dakikasında işlenen herhangi bir suçta, bir beyazla bir siyahın hala aynı eşitlikte görülmediğine dair bir muhabbet dönmüştü. ABD’nin iki başkan adayı Trump ve Clinton’ın bu durumu kabul etmesi gerçekten çok acıydı. Sene 2016, 1865 yılından bu yana neden bir şey değişmedi, bu saatten sonra bir şeylerin değişebileceğine hala inanlar var mı merak ediyorum.

Eyalet nüfusları günden güne genişliyor. Maryland,  Mississippi gibi eyaletlerde siyah nüfusun beyazlara karşı oransal üstünlüğü hızla artıyor. Siyahlar ve beyazlar arasındaki uçurum hala yerini korurken, zaman zaman bu uçurumun Baltimore’da olduğunu gibi daha da derinleştiğini görüyoruz.

ABD’nin içinde hala bu yönde çok büyük sorunlar var. Diğer yandan şimdiki başkan ikinci kez seçildiğinde 20 eyalette, Birleşik Devletler’in geri kalanından ayrılmak için imza kampanyaları da başlamıştı. Sebep ekonomi ve ABD’nin hatalı görülen dış politikalarıydı. İçerde sorunlar bu kadar büyükken bir kesim hala ABD’de ayrılıkların mümkün olamayacağını söylüyor fakat tüm yaşananları alt alta topladığımızda demokratik veya demokratik olmayan yollarla eninde sonunda üst yönetimin ayrılık talepleriyle ciddi anlamda yüzleşmek zorunda kalacağı katıksız bir gerçek. Çünkü içeride her anlamda rahatsızlık duyan çeşitli kesimler var ve bu kesimler giderek konsantre halde bir araya toplanıyor ya da toplanmak zorunda kalıyor.

Şimdilik Kaliforniya’da referandum talebi; siyasi, ekonomik, göç ve yaşam kalitesi üzerinden şekilleniyor gibi gözüküyor.

Peki, Kaliforniya ekonomisi hakkında bilmeniz gereken sekiz gerçek şu şekilde:

Kaliforniya bağımsız bir devlet olsaydı

Kaliforniya’nın ihracat payı ABD genelinde büyük oranlara sahip. Birkaç yıl önce Kaliforniya’nın bağımsız bir devlet olsaydı dünyanın en büyük sekizinci ekonomisi olabileceği yönünde araştırmalar yer alıyordu.

Son veriler Kaliforniya’nın pek çok ülkeyi hatta Fransa’yı bile geride bırakarak bağımsız bir devlet olması durumunda onun dünyanın en iyi altıncı ekonomisi olacağını gösteriyor.

Kaliforniya tarım endüstrisinde önemli bir yere sahip

Kaliforniya’daki mevsimler ve el verişli toprak yapısı onu tarımda önemli bir bölgeye dönüştürüyor. Neredeyse tüm Kaliforniya’da avokado, üzüm, limon, kavun, şeftali, erik ve çilek gibi tarım ürünlerinin üretimi yapılabilirken; badem, kayısı, hurma, incir, kivi, nektarin, zeytin, fıstık, kuru erik ve ceviz de üretimi az da olsa yapılan veya daha fazla yapılabilecek potansiyelleri oluşturuyor.

Kaliforniya hayvancılıkta ilk üçte

Eyalet, tüm ABD genelinde hayvancılıkta üçüncü sırada yer alıyor. USDA (Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı) verilerine göre bağımsızlık isteğiyle yanıp tutuşan Teksas hayvancılıkta lider, bu sırayı Iowa ve Kaliforniya eyaletleri takip ediyor.

Kaliforniya’da çiftlikler oldukça yaygın. Eyalette küçükbaş ve büyükbaş hayvancılık popüler bir iş alanı. Aynı zamanda bu alandan elde edilen gelir, eyalet ekonomisine de büyük fayda sağlıyor.

Havacılık ve Uzay Sanayi eyalet için oldukça önemli

Havacılık ve Uzay Kaliforniya ekonomisini güçlendiriyor. Verilere göre Kaliforniya havacılık endüstrisinde global pazar payının yüzde 9’unu elinde bulunduruyor. Aynı zamanda havacılık ve uzay sanayinin gelişmesi için eyalet çapında önemli vergi teşvikleri de yapılıyor. ABD’deki en iyi Havacılık ve Uzay programını sunan kolej ve üniversitelerinde eyaletin güneyinde yer aldığını belirtmek gerekiyor.

Silikon Vadisi’ne ev sahipliği yapıyor

Kaliforniya dünyada teknolojinin merkezi olarak görülen Silikon Vadisi’ne ev sahipliği yapıyor. Günümüzün en büyük teknoloji üreticileri, internet şirketlerinin merkezi, eyaletin güneyinde yer alan San Francisco Vadisi’nin bir parçası olarak kabul edilen San Jose Vadisi’ne verilen “Silicon Valley” adlı bölgede bulunuyor. Bölge her yıl on binlerce teknoloji ve internet yatırımcısını kendine çekiyor. Yatırım bir yana düzenlenen etkinliklerle de iş turizmi anlamında bu bölge eyalete değer katmaya devam ediyor.

Eyalet sınırlarında onlarca büyük şirket var

Kaliforniya dünyanın en büyük şirketlerine ev sahipliği yapıyor. Fortune 500 listesinde eyaletinin ev sahipliği yaptığı 50’den fazla büyük şirket yer alıyor. Dünyanın en değerli enerji şirketlerinden Chevron, bilgisayar üreticisi Hewlett-Packard (HP), Apple, çip üreticisi Intel, Walt Disney, Google’ın da içinde bulunduğu Alphabet, Oracle, eBay, Visa ve McKesson bu şirketlerden yalnızca birkaçı.

Hizmet sektörünün en başarılı olduğu bölge

Dünya genelinde hizmet sektörünün en iyi bölgelerinden biri olan Kaliforniya, aynı zamanda ABD’nin bu bağlamda en işlek bölgesi konumundadır. Onlarca büyük şirket her kesimden insana iş olanakları sağlıyor.

Diğer yandan hizmet sektörü altında yer alan turizmde de eyalet büyük öneme sahip. Film üretiminin merkezi konumunda yer alan Hollywood, Sea World, Disneyland, Yosemite Ulusal Parkı ve San Francisco Bay Area her yıl milyonlarca turisti ağırlıyor. Eyaletin turistik amaçlı gezilebilecek çok daha fazla yeri olduğunu da belirtmeden geçmemek şart.

Sinema endüstrisinin kalbi Hollywood da burada

Dünyanın sinema merkezi olarak bilinen Hollywood, Kaliforniya’nın ekonomisinde çok önemli bir yere sahiptir. Her yıl binlerce filmin çekildiği stüdyolar zaten milyonlarca turisti eyalete çekerken, bir de bu filmler eyalete yüksek gelirler olarak geri dönüyor.

Verilere göre Hollywood, ABD genelinde bilet satışı ve DVD satış işinden 29.9 milyar dolar, diğer dünya ülkeleri de hesaba eklenince 93.8 milyar doları kasasına koyuyor. Eyaletin ev sahipliği yaptığı Hollywood gücünün diğer ülke kültürlerini de etkileyebiliyor olması da işin bir diğer boyutu.

Kaliforniya her açıdan güçlü ve kendi ayakları üzerinde durabilecek ekonomiye ve çeşitliliklere sahip bir eyalet. Bakalım gelecekte eyalet insanları vergilerini hatalı dış politika uygulamalarına hibe mi edecekler yoksa zaten sahip oldukları bu yüksek gelirlerle yaşam kalitelerini daha da yükseltmeyi mi tercih edecekler…