Para Kurulu Nedir? Para Kurulu Sistemi Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Para kurulu da tıpkı merkez bankası gibi bir ülkenin madeni para ve para basma konularında yetkili olabilen bir otoritedir. Para kurulu kendi başına çalışabilir ya da bir merkez bankası ile ortaklaşa hareket edebilir.
Belirtmek gerekir ki para kurulu her ne kadar tek başına çalışabilir olsa da merkez bankası ile birlikte hareket etmesi ülkeler genelinde pek de karşılaşılan bir durum değildir.
Para kurullarının düzgün çalışması için sistemde uzun vadeli bir bağlılık ve otomatik para birimi konvertibilitesi olması gerekir. Bu yayında para kurulu nedir ve para kurulu sistemi nasıl işler gibi konular hakkında bilinmesi gerekenlere değineceğiz.
Para Kurulu Nedir?
Para kurulu, bazı ülkelerin kendi paralarını spekülatif saldırılardan korumak için oluşturdukları bir otoritedir. Para kurulu oluşturan bir ülke, talep edilen kendi parasını sabit bir döviz kurundan bozulmasını sağlar.
Para kurulu bu görevi gerçekleştirmek için belirlenmiş döviz kuru üzerinden çıkarılan ulusal para değerinin en az yüzde yüzüne denk yabancı para rezervini veya altını ya da diğer likit varlıkları elinde tutar.
İstediği ve uygun bulduğu zamanlarda para basabilen geleneksel merkez bankasının aksine, para kurulu ancak destekleyebileceği miktarda yabancı döviz varsa para basabilir.
Sert bir para kurulu yönetiminde, faiz oranı otomatik olarak ayarlanır. Örneğin yatırımcılar, ulusal paradan dolara geçmek isterlerse iç para arzı otomatik olarak küçülür. Bu, yatırımcılar için ulusal parayı kullanmak yeniden cazip hale gelene dek, iç faiz oranlarının yükselmesine sebep olur.
Para Kurulu Görevleri Nelerdir?
Herhangi bir sabit döviz kuru sistemi gibi, para kurulu, kararlı döviz kuru vaat eder. Para kurulunun katı ve sert disiplini ise olağan döviz kurunda öngörülemeyen birtakım faydaları beraberinde getirir.
Bu anlamda küçük bir örnek vermek gerekirse, harcamalar hususunda savurgan olan hükümetler, büyük bütçe açıklarını kapatmak adına merkez bankasının para basma yetkisini kullanmaz.
Bütün bunlardan dolayı da para kurulları sabit döviz kurlarına göre daha güvenilir olurlar. Diğer sabit kur sistemleri gibi dezavantajı ise para kurullarının, hükümetin kendi faiz oranlarını belirlemelerini önleyebilir olmalarıdır.
Bir ülke içindeki enflasyon durumu, dövizin bağlı olduğu ülkenin enflasyonundan daha yüksek kalmaya devam ederse, para kurulu olan ülkelerin para birimleri aşırı değerli hale gelir ve rekabet edemezler.
Hükümetler, ithalat fiyatlarında düşme veya sermaye akışlarında keskin sapmalar gibi dış şoklara karşı ekonomiyi ayarlamak için faiz oranını kullanmazlar. Bunun yerine, gerçekleştiği nadiren rastlanan ülke içinde ücret ve fiyatların ayarlamasına başvurulabilir.
Para Kurulu Yetki Sınırı Nedir?
Para kurulu, yatırımcılar ulusal para birimini düşürürken hızlı bir şekilde faiz oranları yükselirse banka ve diğer finans kurumlarına baskı yapabilir. Kırılgan banka sistemlerine sahip yükselen piyasalar için bu durum tehlikeli bir engel teşkil edebilir.
Bunun yanı sıra merkez bankasının aksine klasik bir para kurulu, son kredi mercii olarak da işlev göstermez. Geleneksel merkez bankası, sorunu hisseden bankalara serbestçe para vererek potansiyel bir bankacılık paniğini durdurabilir.
Pratikte bazı para kurulları klasik tanımda anlatılana göre daha fazla özgürlüğe sahip olsa da, bunu yapamazlar. Bu özgürlüğü kullanmaları durumunda hükümetler, kurumlar, spekülatör olanlar ve diğer diğer kişiler, hükümetin para kurulunun empoze ettiği sert disiplinler içinde ilerleme niyetinden şüpheye düşebilirler.
Dikkat çekici bir örnekle sonlandıralım. Mesela, 2002 yılının ocak ayında yaşanan ekonomik ve siyasi krizin ortasında, para kuruluna geçtikten 10 yıl sonra Arjantin, pesoyu devalüe etme kararı almıştı. Bu karar para kurulu uygulamasının ne bir ilaç, ne de her şartta desteklenen döviz oranlarının sabit kalacağına yönelik bir garanti olmadığının göstermişti.
