Finansal Sistemin İstikrarını Korumayı Amaçlayan Regülasyon Nedir?

Regülasyon kavramı çoğu zaman küresel finans krizleri ile birlikte karşımıza çıktı. Günümüzde ise özellikle kripto para birimlerinin yaygınlaşması bu kavramı tekrar en ateşli tartışmaların ortasında konumlandırdı.

Genel çerçevede regülasyon, tüketicileri finansal risk ve dolandırıcılıktan koruması bakımından oldukça önemlidir. Bu kapsamda da regülasyonlar sayesinde iyi işleyen bir finansal sistem, ekonomi, işletmeler ve tüketiciler için hayati önem taşımaktadır.

Kısacası regülasyon, finansal sistemin güvenliğini ve sağlamlığını artırmanın ve tüketicileri korumanın temel bir yapı taşıdır. Peki regülasyon pratikte tam olarak ne anlama geliyor? Bu makalede, yasal düzenleme anlamına da gelen finansal regülasyonun ne olduğundan bahsedeceğiz.

Regülasyon Nedir?

Regülasyon, aracı kurumlar, bankalar, sigorta şirketleri, kredi birlikleri ve varlık yöneticileri gibi finans sektörü çatısı altında faaliyette bulunan şirketlerin uyması gereken kural ve yasaları ifade etmektedir.

Bunun yanı sıra, regülasyon, kurallara uyum sağlamaktan biraz daha fazlasıdır. Çünkü bu kurallara uyum sağlanıp sağlanmadığı sürekli bir gözetim ile kontrol edilmekte ve şirketlerin bu yasal düzenlemelere uygun bir şekilde hareket etmelerini gerektirmektedir.

Regülasyonlar, finansal sistemin bütünlüğünü ve istikrarını korumayı, yeterli tüketici korumasını sağlamayı, finansal suçları en aza indirmeyi ve piyasa güvenini korumayı amaçlamak için gerçekleştirilmektedir.

Regülasyonlar genellikle ülkelerin merkez bankaları veya ilgili üst düzey kuruluşları tarafından yapılmaktadır. Örneğin, Avrupa Ülkeleri’ndeki finansal kuruluşlar arasında yer alan bankalar için gerçekleştirilen regülasyonlar Avrupa Merkez Bankası (ECB) ile birlikte ülkelerin yerel merkez bankaları tarafından denetlenmektedir.

Regülasyon Neden Önemlidir?

Hemen çoğumuz bir şekilde finansal sisteme bağlıyız. Mesela, tasarruflarını bir banka hesabında tutmayı tercih eden tasarruf sahipleri, ihtiyaç duyduklarında tasarruflarını geri alabileceklerini bilerek bankalara güvenmektedir. Yine işletmeler, büyümeleri ve işlerini geliştirebilmeleri için gerekli duydukları kredileri bankalardan edinebileceklerini bilmektedir.

Diğer yandan benzer şekilde sigorta şirketlerini de ele alabiliriz. Sigorta şirketleri söz konusu olduğunda, poliçe sahipleri de herhangi bir olumsuz durumla karşı karşıya kaldıklarında tazminat alabilme haklarına güvenmektedir.

Regüle edilmemiş finansal kuruluşlar, finans sisteminin istikrarını bozma, tüketicilere zarar verme ve ekonominin geleceğini tehdit etme potansiyeline sahiptir. İşte tam da bu nedenden dolayı sağlam regülasyonların yapılması oldukça önemlidir.

Regülasyonlar, işlerin ters gitmesini önlemek için bir dizi kurallar getirmekte ve bu kurallara uyulmasını gerektirmektedir. Böylece regülasyonlar sayesinde hem bir bütün olarak finansal sistemi korumak hem de tüketicileri koruyabilmek mümkün olabilmektedir.

Regülasyonlar Nasıl Karşımıza Çıkıyor?

Regülasyonlar finans sisteminin istikrarını bozma potansiyeline sahip birçok durumda karşımıza çıkabilmektedir. Günümüze en yakın olması bakımından kripto para birimleri sektörünü bu duruma örnek olarak gösterebiliriz. Öyle ki bazı ülkeler bu yeni piyasaya ilişkin regülasyonlarını tamamlarken bazıları da bu yönde çalışmalar yapmayı sürdürmeye devam etmektedir.

Öte taraftan regülasyon, 2007 ve 2010 yılları arasında gerçekleşen finansal krizden bu yana da haberlerde büyük çapta yer aldı. Pek çok uzman, on yıl önce finansal sistemin neredeyse batmasına katkıda bulunan faktörün yetersiz regülasyonlardan kaynaklandığını iddia etti.

Regülasyon Tuzağı Teorisi Ne Anlama Geliyor?

Regülasyonların gerekli olduğunu savunanlar kadar bu düzenlemelerin gereksiz olduğunu ve hatta tehlikeli olduğunu iddia eden bazı ekonomistler de vardır. Bunu da regülasyon tuzağı teorisi ile açıklamaktadırlar.

Regülasyon tuzağı teorisi, Chicago Üniversitesi’nde hukukçu ve ekonomist olan Richard Posner tarafından ileri sürülmüştür. Posner’a göre, regülasyon kesinlikle kamu çıkarıyla ilgili değildir, tersine belirli çıkar gruplarının kendi özel menfaatlerini desteklemeye çalıştığı bir süreçtir. Ona göre zaman içinde düzenleyici üst kurullar, regülasyona tabi sektörler tarafından domine edilmeye başlamaktadır.

Ancak tabii, çoğu ekonomist regülasyon konusunda bu kadar iddialı değildir. Çünkü bir çoğu regülasyonların genelde fayda sağladığını ama düzenlenen şirketler tarafından ele geçirilme riskinin her zaman mevcut olduğunu ileri sürmektedir.