Saklı Cevher Bor Madeni ve Kullanım Alanları

Yıllardır petrolün kısa bir zaman içerisinde tükeneceğinden bahsedilir. Sürekli olarak net ve kesin ifadeler kullanılarak tarihler verilmesine karşın, yüksek olasılıkla gelişen teknoloji ile birlikte sanırım bu süre gittikçe uzuyor. Ancak teknolojinin gelişmesi bu durumla karşı karşıya kalmamızın önüne geçemeyeceği gibi insanları da bir o kadar köklü bir değişim bekliyor. Tüm bu söylemlere istinaden doğal kaynakları bakımından zengin olan birçok ülke bunları lehine çevirmeye çalışıp, gelmesi muhtemel olan o günlerde zorluklar yaşamamak için birçok çalışma gerçekleştiriyor.

Petrol hayatımızın olmazsa olmazlarından biri haline geldi. Hayatımızın her alanında sağlığımıza kavuşmak için dahi petrole ihtiyaç duyar bir hale geldik. Sağlık alanında kullanılan birçok üründen elektriğin üretimi için çok fazla alanda kullanıyoruz petrolü. Tüm bunları göz önünde bulundurduğumuzda petrolün bitecek olması hepimizde ister istemez büyük bir endişe uyandırıyor.

Petrol biterse ne olur sorusuna hala cevaplar aranırken, bu değerli madenin bitmesi halinde diğer alternatif madenlere yönelim olacağı biliniyor. Akıllara ilk gelen maden lityum iken bir diğer maden de dünyadaki rezervlerin %72’sine sahip olan Türkiye’nin bu madeni çıkarmada başı çektiği bor madenleridir. Lityum daha çok elektrik elektronik ürünlerinin sayısını arttırabilecekken bor minerallerinin bundan çok daha geniş alanlara ulaşması mümkün gözüküyor.

Ben de bu konuda hemen hemen herkesin kulaktan dolma da olsa bir şeyler duyduğunu ancak tam anlamıyla bilgi sahibi olmadıklarını düşünerek böyle bir yazı hazırlamak istedim. Dilerseniz ilk olarak bor minerali nasıl bir yapıya sahiptir, onu anlayalım.

Bor madeni hem çok sert ve bir o kadar da ısıya dayanıklı olan, ilk bakışta küçük bir kayayı andıran madendir. Dünya rezervlerinin %72’lik kısmının ülkemizde çıkarıldığı bu madenin aynı zamanda kalitesi de Türkiye dışında diğer ülkelerde çıkarılan yerlere oranla çok daha yüksektir. Toprağın yaklaşık 40-45 metre altında bulunan bor madeninin işlenmesi de diğer elementlerle az karıştığı için birçok madene nazaran çok daha kolaydır.

Ayrıca bor madeninin doğa üzerinde serbest halde bulunmadığını ve çok eski tarihlerden beri kullanıldığını da not olarak eklemiş olayım.

Bor madeninin kullanım alanları nelerdir?

Bor madenleri petrol gibi birçok alanda insanlara düşük çıkarma maliyetleri ile en az petrol kadar verim sağlayacak olan bir madendir. Hemen hemen petrolün kullanıldığı her alanda kullanılabilecek olan bor madeni aynı zamanda birçok ülke tarafından da nükleer enerji üretimi, uzay ve savunma sanayi gibi alanlarda kullanıldığı için stratejik bir öneme sahiptir.

Cam sanayi

Bor madeni cam sanayinde sıklıkla kullanılan bir madendir. Esasen en çok bor kullanımının bu sanayide gerçekleştiğini söylemek yanlış olmayacaktır. Cam seramikleri, izolasyon cam elyafı, optik lifler, sıvıların koyulduğu şişeler ve neredeyse bunlara benzer diğer düz camlar bor madeninin cam sanayinde sıklıkla kullanıldığı ürünler arasındadır. Daha geniş açıdan baktığımızda bugün sadece evlerimizin camlarında ya da içeceklere konulmak üzere şişe yapımında değil, teknolojik ürünlerde dahi cama ihtiyaç duyuyoruz. Örneğin, cebimizdeki akıllı telefonların her birinin bir cama ihtiyacı vardır.

Seramik sanayi

Özellikle porselen boyalarında aktif olarak kullanılan bor madeni bunun dışında emaye, sır, sırça yapımında da sıklıkla yararlanılan madendir. Diğer yandan tuğla, kiremit, taş, beton ve çimento gibi malzemelerinde seramik sanayisi grubunda yer aldığını belirtmek gerekiyor.

Nükleer sanayi

Sanırım, birçok devletin bor madenine ilgi duymasının ve onlar için stratejik açıdan değerli olmasının en temel nedenlerinden biri bor madeninin nükleer sanayinde de aktif olarak kullanılmasıdır. Reaktör kontrol çubukları, nükleer kazalarda güvenlik amaçlı ve nükleer depolayıcı olarak kullanılırken, aynı zamanda da uzay ve havacılık sanayinde de ziyadesiyle yararlanılan veyahut yararlanılabilecek madenlerden biridir.

Elektrik – elektronik ve bilgisayar sanayi

Gündelik hayatımızın birer parçası haline gelmiş her türlü elektronik eşyaların üretiminde de bor madeninden yararlanılabilir. Özellikle bilgisayarların mikro çiplerinde, CD sürücülerinde, bilgisayar ağlarında, ısıya aşınmaya dayanıklı fiber optik kablolar, gecikmeli sigortalar vb. gibi birçok üründe kullanılan bor madeni tüm bunların haricinde neredeyse tüm iletişim araçları için de gerekli olan bir madendir. Özellikle televizyon, cep telefonu ve modemler için olmazsa olmaz gereklerden bir tanesidir.

Tüm bunların haricinde bor madenleri, inşaat çimento sektöründen metalürjiye kadar, otomobil sektöründen tekstil sektörüne kadar, ilaç ve kozmetik sanayinden tıbba, kimya sanayine kadar çok geniş alana yayılabilen ve aynı zamanda temizleme sanayi, kağıt sanayi gibi birçok alanda da kullanılabilir madenlerin başında geliyor.

Bor mineralleri, sanayide sayısız denecek kadar çok çeşitli işlerde kullanılmaktadır. Bor madeninden elde edilen bazı bileşenler jet roket yakıtı, sabunlar ve deterjanlar, lehim, fotoğrafçılık ürünleri, tekstil boyaları, cam elyafı gibi çok farklı alanlarda kullanılan bir madendir. Ve bu değerli maden Türkiye başta olmak üzere dünyada yalnızca birkaç ülkede bulunur.

Bor madeninin kullanım alanları kısaca,

• Cam sanayi,
• seramik sanayi,
• temizleme ve beyazlatma sanayi,
• Yanmayı önleyici maddeler,
• Tarım,
• Metalürji,
• Nükleer enerji uygulamaları şeklinde özetlenebilir.

Ayrıca geçtiğimiz yıllarda birkaç girişimci, borla çalışan; yaklaşık 80 kilometre hıza çıkabilen, borhidrürlü yakıt pili ile çalışan ve 1 kg yağ ile 35 kilometre yol gidebilen bir otomobil üretmeyi başarmıştır.

Tüm bu bilgilere geniş bir çerçevede bakabildiğimiz zaman aslında birçok ülke için neden stratejik bir öneme sahip olduğunu anlayabiliyoruz bu madenin.

Türkiye ve dünyada bor rezervlerinin son durumu

Ülkemizdeki bor rezervleri dünyadaki kanıtlanmış rezervler toplamının %72’sine sahiptir. Ancak Türkiye dünya üretiminin %32’sini gerçekleştirebiliyor. Bor madeni Türkiye’de Eskişehir ilinin Seyigazi ilçesi, Balıkesir ilinin Sultançayırı, Bigadiç ilçeleri ve Kütahya ili çevresinde bulunmakta ve çıkarılmaktadır.

Türkiye dışında bor rezervlerine sahip olan ülkelerde rezervlerinin bitmesine yaklaşık 50 yıllık bir süre varken, ülkemiz tüm dünyanın yaklaşık olarak 500 yıllık ihtiyacını karşılayabilecek rezervlere sahip bir konumda bulunmaktadır. Kısacası Türkiye, ortalama 2.5-3 milyar tonluk bor rezervleri ile dünyanın bu bağlamda en varlıklı ülkesi konumundadır. Sahip olduğumuz bor rezervlerinin Türkiye için ekonomik değeri yaklaşık 1 trilyon dolardan da fazladır. Ayrıca Türkiye bor madenlerinin ihracını %50’si işlenmemiş ham madde şeklinde satarken, %50’sini de işleyerek, işlenmiş olarak satmaktadır.

Yıllık 100 milyar dolar seviyelerinde olan dünya bor piyasasında Türkiye’nin pazar payının şu anda %1’i bile bulamadığını belirtmek gerekiyor.

Kaynaklara göre bor madenini dış ülkelere çok daha ucuza satarken, iç pazarda dışarıya sattığımızdan çok daha pahalıya satıldığı belirtiliyor. Bu durumda bor madenini ucuza alan dış ülkeler bu işten kazançlı ve bir o kadar da avantajlı çıkarken, içerdeki sanayici de pahalı olduğu için madeni alamıyor ve doğal olarak işleyemiyor.

Türkiye bor fırsatını nasıl değerlendirebilir?

Bir ülkenin doğal kaynaklara sahip olması ne kadar önemliyse, sahip olunan doğal kaynaların korunabilmesi de aynı derecede öneme sahiptir. Ülkelerin ellerinde bulundurdukları kaynakları kendilerine avantaj sağlayacak şekilde kullanabilmesi ve kendi adına fırsata dönüştürebilmesi çok önemlidir. Tıpkı rüzgar enerjisi potansiyeli en yüksek ikinci ülke konumunda olmamız gibi, bor rezervleri bakımından da dünya lideriyiz ve bor fırsatını en iyi şekilde kullanmayı öğrenmemiz gerekmektedir.

Şu da unutulmamalıdır dünyada hala ekonomik anlamda gelişememiş olan ülkeler çok değerli doğal kaynaklara sahip olan ülkelerdir. Bor, Türkiye için çok önemli bir doğal kaynaktır. Bu kaynağı ülkenin gelişimi ve ekonomik anlamda kalkındırılması için değerlendirmek için gerekli çalışmaların ve yatırımların yapılması gerekmektedir.

Sizlere aktardıklarımdan da anlaşıldığı gibi gelecekte ihtiyacımız olacak bu değerli madeni günümüzde ham madde olarak ihraç ediyoruz. Ham madde ihracı ile yeterli katma değer sağlanamaz. Ayrıca bu katma değerin artması ve ülke içinde kalması için kesinlikle Ar-Ge çalışmalarına ve teknolojik anlamda yapılacak yatırımlara çok daha fazla önem verilmesi gerekmektedir.

Tüm bunların dışında eğitim anlamında da özellikle mühendislik alanına yatırımlar yapılmalı ve bu konuda çalışmalar başlatılmalıdır.

Enerji üretiminde öncelikle öz kaynaklarımızın değerlendirilmesi gerekir. Bazı kolaylıklar nedeniyle ithalat herkese daha cazip gözükse de bu durum ülkeye uzun vadeli düşünürsek hiçbir şey kazandırmayacaktır.

Dünyadaki ham maddelerin kısıtlı olduğu su götürmez bir gerçektir. Türkiye ise bu konuda şanslı sayılabilecek ülkelerden biridir. Bu bağlamda Türkiye elindeki kaynakları çok iyi kullanmalı ve gelecekle ilgili yatırım ve çalışma politikaları oluşturmalıdır. Aynı zamanda madencilik sektöründe uzun vadeli projeler üretilmeli ve stratejiler oluşturulmalıdır. Tüm bunlar sağlandığı takdirde Türkiye kazanan taraf olacaktır.

Son olarak, aslında bor madeninin insanlık ve dünya tarihi için ne kadar önemli olduğunu bu madenin kullanım alanları bakımından ne kadar önem arz ettiğini artık biliyoruz. Bunun bilincine varıp bu alandaki yapılacak olan yatırımlara destek vermeliyiz. Petrolün sonu geliyorsa eğer şu unutulmamalıdır; petrolün olmayacağı yeni dünyada, bor Türkiye’nin yeni petrolü ve doğal gazı olacaktır.