Geçtiğimiz ay Suudi Arabistan‘ın veliaht prensi Muhammed bin Salman’ın emri üzerine 11 Suudi prens ve bir dizi üst düzey görevli tutuklandı. Bu tutuklamaların görünür nedeni, ülkenin yolsuzlukla mücadele ediyor oluşuydu.
Dünyanın en büyük petrol ihracatçısındaki siyasi karışıklıktan korkan piyasalar, iki yıldan daha uzun bir süre sonra ham petrol fiyatlarını ilk kez en üst seviyeye çıkardı. Brent petrolün varil başına 63 dolar civarında seyrettiği bu mevcut dönemde, fiyatların aşağıya inmesi yakında zamanda pek de muhtemel görünmüyor.
Son zamanlarda petrol fiyatlarında görülen artışın birkaç nedeni var. Kuzey Irak’taki Kürdistan bölgesi, Ortadoğu’da önemli bir petrol üreticisi olmaya devam ediyor, ancak üretiminin büyük kısmı bir boru hattı vasıtasıyla Türkiye’ye akıyor. Irak’taki Kürtler ise kendi ülkelerinin kurulmasını istiyor. Hatta bu konuda bir referandum dahi yaptılar.
Irak’taki Kürtlerin bu adımı Türkiye’yi kızdırdı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan boru hattını kapatma tehdidinde bulundu. Erdoğan, “Vana bizde. Vanayı kapattığımız anda o iş biter” dedi. Bu gerçekleşire, dünyadaki petrol arzının yavaşlaması ve fiyatların daha da yükselmesi beklenebilir.
Bununla birlikte, petrol fiyatlarındaki yükseliş petrol tüketimindeki artışla da tetiklendi. 1974 yılında Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ülkeleri tarafından kurulan ve Paris merkezli bir kuruluş olan Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), yakın zamanda petrol talebinin bu yıl beklenenden daha hızlı artacağını açıkladı.
2017 yılının ikinci çeyreğindeki küresel ekonomik genişleme, günde 2,3 milyon varil artan bir taleple sonuçlanmıştı.
OPEC, üretim sınırlandırmasına devam ediyor
Petrol fiyatlarının düşmesini önlemek amacıyla Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve Rusya gibi diğer büyük üreticiler, bir yıl önce üretimi sınırlamak için anlaşma yaptılar. Suudi Arabistan, İran, Irak ve Kuveyt’ten oluşan OPEC ülkeleri, Ocak 2017 itibarıyla günde en fazla 1.8 milyon varil üretim yapacaklarını açıkladılar.
Daha yakın tarihte yapılan 173rd OPEC toplantısıyla üye ülkeler üretim sınırlandırmasını Aralık 2018’e kadar uzatma kararı aldılar. OPEC dışındaki en büyük ihracatçı olan Rusya da petrol üretimine getirilen bu sınırlandırmaya devam etmeyi kabul etti.
Bu ülkelerin petrol üretim seviyesini sınırlandırma kararı petrol fiyatlarındaki yükselişi bir süre daha tetiklemeye devam edebilir.
Elektrikli araçlar petrole olan talebi azaltıyor
Geçtiğimiz aylarda ABD merkezli global bankacılık ve finansal hizmetler alanında faaliyet gösteren JPMorgan tarafından yayımlanan bir raporda, elektrikli araçlara geçiş sürecinin, maliyetlerdeki azalmaya paralel olarak çok daha hızlı bir şekilde tamamlanacağı öngörülüyordu.
Aynı raporda, elektrikli araçların pazar payının artması halinde, otomobil endüstrisi başta olmak üzere, çok sayıda kaybedenin ortaya çıkacağı ifade ediliyordu. Tahmin edebileceğiniz gibi petrol de kayba uğrayacak taraflar arasında yer alıyor.
(Bu arada bahsettiğim JPMorgan raporunda elektrikli araçların 2025 yılına kadar global pazarın %35’ini, daha uzun vadede -2030 yılına kadar- %48’ini oluşturacağı tahmin ediliyor.)
Şeyh Zaki Yamani, 1962-1986 yılları arasında Suudi Arabistan’ın petrol bakanıydı. 2000 yılında, bu görevinden emekli olduktan yıllar sonra, Şeyh Yamani şu açıklamayı yapmıştı: “Otuz yıl sonra büyük miktarda petrol ve alıcı olmayacak. Taş devri taşlar bittiği için sona ermedi, petrol çağrı da petrol bittiği için sona ermeyecek.”
Elektrikli araçların geliştirilmesi, üretim maliyetlerinin düşmesi ve bu pazarda öngörülen hızlı büyüme Şeyh Yamani’nin yıllar önce söylediği bu sözlerini hatırlatıyor.
OPEC, 2015’te 2040 yılına kadar dünya çapında elektrikli araç sayısının 46 milyon olacağını öngörüyordu. Fakat bir yıl sonra 2016’da tahminlerini 266 milyon araca yükselttiler.
Peki, elektrikli araçların yükselişi petrole olan talebi nasıl etkileyecek? Yatırım bankası Barclays, 2025 yılına kadar elektrikli araçların günlük petrol talebini 3.5 milyon varil azaltacağını, 2040’da bu azalmanın günde dokuz milyon varile yükseleceğini tahmin ediyor.
Bununla birlikte, son gelişmelerden de petrol talebinin daha da hızlı düştüğünü görebiliyoruz. Elektrikli araç üreticisi Tesla, yeni bir elektrikli tır tanıttı. Bu tırların yaygınlaşması, nakliye sektöründe devrim yaratabilir; aynı zamanda bu gelişme, petrol talebinin düşmesine neden olacaktır. Zira şu anda, nakliyeler için kullanılan tırlar ve otomobiller petrol tüketiminin yaklaşık %70’ini oluşturuyor.
Küresel petrol rezervleri halen iyi durumda
2008 yılında petrol fiyatları varil başına 140 dolar seviyesine ulaştı. Zira sanayi uzmanları, rezervlere olan erişim güçleştiği için üretim maliyetlerinin artacağını düşünüyorlardı. Buna ek olarak, dünyanın en büyük petrol ithalatçılarından ABD, kaya petrolü rezervlerinin üretiminde o dönemde henüz istikrar sağlayamamıştı.
Ancak şu anda kaya petrolü devrimi ABD’nin petrol ithalatına olan bağımlılığını azalttı. Ülkenin toplam kaya petrolü üretimini sağlayan Permien ve Eagle Ford havzaları, günde 6 milyon varilin yaklaşık üçte ikisini karşılıyor. Yalnızca Permien havzası 2017 başında günde 2,2 milyon varil üretim gerçekleştirdi. Sene sonunda, üretiminin günde 2,7 milyon varile ulaşması bekleniyor. 2018 yılı sonunda da üretimin günde 3,3 milyon varile ulaşacağı tahmin ediliyor.
Bununla birlikte, küresel düzeyde de yeterli petrol mevcut. Dünya genelindeki kanıtlanmış petrol rezervleri, uzun yıllar boyunca tüketim talebinin karşılanabileceğini gösteriyor. Şu anki yıllık tüketim yaklaşık 35 milyar varil. Küresel rezervler de 1.400 milyar varilin üzerinde.
Peki, petrolün fiyatı ne olacak?
Markets Insider’ın verilerine göre, brent petrolün varil fiyatı şu anda 63 dolar seviyelerinde işlem görüyor.
Dünyadaki büyük petrol üreticileri, yakın gelecekte petrol fiyatlarındaki düşüşü halen durdurabilecek konumda olabilirler. Ancak, uzun vadede, yeni teknolojilerin ortaya çıkması, bunların gelişmesi ve küresel ısınmaya karşı seslerin daha da yükselmesi hem talepte hem de petrol fiyatında düşüşe neden olabilir.
Bu arada, yakın tarihte Zürih merkezli finans şirketi Credit Suisse, bu yılın Temmuz ayında petrol fiyatlarının 2020 yılına kadar 60 doların altında kalacağını bildiren bir rapor yayınladı.
