Kitlesel fonlama — (crowdfunding) nedir?

Kitlesel fonlama (crowdfunding) ya da kitle fonlaması; arkadaşlar, aile ve bireysel yatırımcıların ortak çabasıyla internet üzerinden önerilen bir girişime veya projeye sermaye toplanmasını sağlayan bir fonlama yöntemidir.

Sermayenin toplanmasında finansal katkısı bulunan destekçiler, sadece bağış yapabildiği gibi aynı zamanda yatırım yaptığı projeden hisse veya ilk üretim ya da hizmet kazancı karşılığında da destek olabiliyor.

Kitlesel fonlama hacminin Dünya Bankası araştırmalarına göre 2025 yılına kadar 90 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Mart ayında Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, ülkemizde de Hazine Müsteşarlığının kitle fonlaması ile ilgili kanun çalışmalarının devam ettiğini belirtmişti.

Birkaç başlık altında daha detaylı olarak kitle fonlamasından bahsetmek istiyorum.

Kitle fonlaması nasıl ortaya çıktı?

2012 yılının ortalarından itibaren popüler olmaya başlayan “kitle fonlaması” teriminin ilk kez 2006 yılında video projesine sermaye desteği arayan Michael Sullivan tarafından kullanıldığı biliniyor.

Kitle fonlaması, Michael Sullivan gibi sermayesi olmayan girişimcilerin internet üzerinden projelerini anlatarak; arkadaşlar, aile ve bireysel yatırımcılardan finansal destek toplanmasını sağlıyor.

Kitlesel fonlama desteği nasıl toplanıyor?

İyi bir projesi olan fakat sermayesi olmayan bir girişimci, projesinin tüm detaylarını kitlesel fonlama siteleri aracılığıyla paylaşıyor. Projeye ilgi gösteren birey ya da kurumlar proje için finansal destek sağlıyor. Verilen bu destek karşılıksız bağış olabileceği gibi aynı zamanda hisse, faiz ile borçlanma veya gelecekteki kazançlardan belirli bir miktar pay alma seçeneğiyle de olabiliyor. Bu tamamen girişimcinin projesine nasıl destek almak istediğiyle alakalı bir durum. Her şeyin internet üzerinden gerçekleşiyor olması da kitle fonlamasının en güzel yanı.

Kitle fonlamasında “bağış” tercihini göz ardı edecek olursak, hem girişimci hem de yatırımcı için kazançtan söz edebiliriz. Girişimci, projesini hayata geçirirken, yatırımcı da yatırımı karşılığında bedel alıyor. Her iki taraf için de kazançlı.

Kitlesel fonlamanın internet üzerinden yapılıyor olması herkesi yatırımcı veya projesine sermaye arayan bir girişimci konumuna getirebiliyor. Projeniz varsa bugün hemen projenize ait detayları hazırlayıp, sermaye toplamaya başlayabiliyorsunuz. Yatırım yapmak ve karşılığında yüksek kar sağlamak istiyorsanız, ilginizi çeken ve gelecek vaat eden projelere bedel karşılığında destek olabiliyorsunuz.

Geçen gün yazmıştım, yüksek kar getiren alternatif yatırım araçları arasında artık kitlesel fonlama da ön plana çıkmaya başladı. Her yatırımcının istediği miktarlarda yatırım yapabilmesi ve projeleri kendi araştırma ve değerlendirmeleri sonucu tercih edebilmesi kitle fonlamasının bambaşka ve kazanç potansiyeli yüksek bir alternatif yatırım aracına dönüşmesini sağlıyor.

Yüksek kazanç potansiyeliyle bir yatırım aracı olarak kitlesel fonlama

Kitlesel fonlama yöntemiyle proje sahibinin nasıl destek almak istediğine bağlı olarak çeşitli seçeneklerle destek talebinde bulunabileceğini belirtmiştim. Bu seçenekler; bağış, ödül, hisse ve borçlanma karşılığında olabiliyor.

Bağış ve ödül karşılığında toplanan sermaye, bağış miktarı kadar destekçilere taahhüt edilen ödüllerden oluşabiliyor. Örneğin, geçen yıl bir İngiliz vatandaşı Yunanistan için kitlesel fonlama sitesi Indiegogo üzerinden bağış toplamaya başlamış; 3 euro bağış yapana kartpostal, 6 euro bağış yapana beyazpeynir gibi küçük ödüller vereceğini taahhüt etmişti. Mesela bu kişi organik gıda ürünleri satan projesi için bağış topluyor ve karşılığında bağışçılara ödül olarak beyazpeynir veriyor da olabilirdi. Söz gelimi, bu gibi benzeri örnekler bağış veya ödül karşılığında kitlesel fonlamaya örnek gösterilebilir.

ABD, İngiltere, Japonya ve Yeni Zelanda’da bağış veya ödül karşılığında yasal düzenlemelerle destek toplanabilmektedir.

Benim asıl ilgimi çeken ve değinmek istediğim yöntem ise hisse veya borçlanma karşılığında kitlesel fonlama.  Hisse karşılığı kitlesel fonlama ABD, İngiltere gibi ülkelerde yasal olarak mümkün olmasa da Kanada, İsveç ve Fransa gibi ülkelerde yatırımcılara destekleri karşılığında hisse vermek mümkündür. Aynı şekilde ülkemizde de henüz hisse karşılığı kitlesel fonlamanın Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası Kanunu çerçevesinde mümkün olmadığı belirtiliyor. Fakat, Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, kitlesel fonlama ile ilgili konuşmasında yatırımcılara yönelik  “girişimlerden de yüksek miktarda kar elde etme imkanı” ifadesini kullanmıştı. Bu ifaden çıkarımla kitle fonlaması ile ilgili kanun çalışmalarının yalnızca ödül veya bağış seçeneklerinden ibaret olmayacağını öngörmek yanlış bir tahmin olmayacaktır.

Borçlanma karşılığında kitlesel fonlama yöntemi ise fonlanacak girişimin borçlanması ve yatırımcıya, yatırım tutarına göre belirli bir faiz oranıyla geri ödeme taahhüdünde bulunmasıyla gerçekleşiyor.

Şimdiye kadar pek proje kitle fonlaması yoluyla sermaye toplamayı başardı. En bilinen kitlesel fonlama platformlarından biri olan Kickstarter istatistiklerine göre yalnızca bu platform üzerinden 105 binden fazla proje başarıyla finanse edilmiş. Ayrıca diğer bir fonlama sitesi olan Indiegogo’da başarı hikayelerini görmek mümkün.