Unutulmayanlar: Barings Bank Olayı
Tarihte Barings Bank Olayı ya da Skandalı olarak bilinen vaka, İngiltere’nin köklü bankalarından Barings’in batması ve yalnızca 1 sterlin karşılığında ING Bank’a satılmasıyla sonuçlanmıştır.
Barings Bank neden battı?
Yıl 1993, Nicholas William Leeson, Barings Bank’ın vadeli işlem sözleşmeleri yapan Singapur’daki yatım bankacılığı iştirakine Genel Müdür olarak gönderilir. Barings Bank’ı iflasa götüren süreç de böylece başlamış olur.
William Leeson, bankanın Singapur iştirakine alım-satım masasında aynı zamanda da muhasebe ve kayıt süreçlerinin yönetildiği operasyon masasından sorumlu olacak şekilde görevlendirilmiştir. Teamüller gereğince operasyon masası alım-satım masası üzerinden gerçekleştirilen işlemleri teyit eder ve muhasebe kayıtlarını kontrol ederek, işlemlerin belirlenen limitler dahilinde gerçekleştiğinden emin olur. Bu nedenle operasyon ve alım-satım masalarının sorumluluklarının birbirinden kesinlikle ayrılması gerekir.
Barings Bank, Singapur operasyonunda bu teamülleri uygulamamıştır. Barings’in en büyük hatalarından biri de Leeson’ı tüm bu operasyonların başına tek yetkili olarak atamasıdır.
1994 yılına gelindiğinde Singapur operasyonu dahilinde yapılan muhasebe hatası 20.000 sterlin tutarındaki parayı kayıtlardan silmiştir. William Leeson, muhasebede yapılan bu hatayı yönetime bildirmek yerine, meşhur 8888 numaralı hesabı açmış ve 20.000 sterlin tutarındaki zararı gizlemiştir.
Bankalarda zaman zaman çalışan personellerin, istemeden yapabildiği bu tip hatalar aynı zamanda bilinçli olarak da yapılabilmektedir. Bu nedenle Barings Bank vakası yönetim hatalarını ve insan davranışlarındaki zafiyetleri açıkça göstermesi bakımından öğretici bir konu olarak kullanılmaktadır.
1994 yılının sonlarına gelindiğinde William Leeson, ortaya çıkardığı 20.000 sterlinlik zararı örtbas edebilmek için banka adına birçok pozisyon açarak, hesap üzerinden yetkisiz işlemler yapmayı sürdürmüştür. Bir süreliğine zararı kapatsa da Leeson, yetkilerini suistimal etmeyi sürdürmüş ve daha büyük pozisyonlar açmıştır. Aynı yıl Barings Bank’ın Singapur birimi kendine en yakın rakibinden 8 kat daha fazla pozisyon alarak yaklaşık 20 milyon dolar kar elde etmiştir.
Bu noktaya gelindiğinde ticari bankacılık alanında yeterli bilgiye sahip olmayan ve uzmanlaşamamış Barings yönetimi risksiz pozisyonlardan bu kadar yüksek kar elde edilebiliyor olmasını sorgulamamış ve tecrübesizlikleri sayesinde banka batana kadar yaşanan durumun farkında olamamışlardır.
Leeson, Barings yönetiminin tecrübesizliği sayesinde pozisyon alımlarını sürdürmüş, Singapur ve Osaka borsalarında inanılmaz karlar elde etmiştir.
95’li yıllara gelindiğinde, 17 Ocak 1995 yılında Japonya’yı vuran Büyük Hanşin Depremi’nin ardından asya piyasasında yaşanan büyük düşüşler, Leeson’ın kayıplar yaşamasını sağlamış ve 25 Şubat 1995 tarihinde yaşanan skandal ortaya çıkmıştır. Banka zararını 59 milyar yen olarak açıklamıştır. Barings Bank, 1995 Mart ayında ING Bank’a yalnızca 1 sterline satılmıştır.
Eğer ilginizi çekiyorsa, konuyla ilgili Barings Bank olayının anlatıldığı 99 yapımı Rogue Trader -Türkçe: Büyük Kumar- adlı filmi izleyebilirsiniz.