Borsa endeksi, hisse senedi piyasasının bir kesitini ölçmek için kullanılan, özel olarak seçilmiş bir hisse senedi grubudur. Bir borsa endeksi, tipik olarak seçilen bu hisse senedi grubunun ağırlıklı ortalamasıdır. Borsa endeksi yaygın olarak hisse senedi endeksi olarak da ifade edilebilir.
Endeksler, yatırımcılar tarafından piyasa eğilimlerini tanımlamak ve hisse senedi fiyat hareketlerini karşılaştırmak için bir araç olarak kullanılır. Endeksler, yatırımcıların, bir hisse senedinin ortalamaya kıyasla daha düşük veya yüksek performans gösterip göstermediğini belirlemelerine olanak tanır.
Borsa endeksleri, piyasanın farklı kısımlarını ölçmek için hisse senetlerini farklı şekillerde bölerek birer grup haline getirebilir. Endeksler, teknoloji, banka veya ilaç gibi bir sektörü, bir ülkeyi veya tamamen spesifik hisse senetlerini ölçebilir. Bu anlamda endeksler, yalnızca belirli bir sektörlere ilişkin trendleri, bir ülkenin ekonomik görünümünü veya gruplanan hisse senetlerinin fiyat ve getiri performanslarını ölçmeyi mümkün kılar.
Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetlerinden oluşan BIST 100, BIST 30 ve BIST Teknoloji endekslerini ele alarak birkaç örnek verelim. BIST 100, BIST 30 sırasıyla; Borsa İstanbul’da işlem gören işlem hacmi en yüksek 100 ve 30 hisse senedini kapsar. Bu endeksler Borsa İstanbul’da işlem gören işlem hacmi en yüksek kağıtlardan bazılarının fiyat ve getiri performanslarını ölçümlemeyi sağlarken aynı zamanda başlı başına borsanın ve bir anlamda Türkiye’nin ekonomik görünümünü de temsil eder. Diğer yandan BIST Teknoloji Endeksi ise teknoloji sektöründe faaliyette bulunup Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetlerinin performanslarına ve ilgili sektöre ilişkin bir görünüm sunar.
Borsa Endeksi Nasıl Hesaplanır?
Borsa endeksleri, fiyat veyahut getiri endeksi olacak şekilde birkaç farklı durumda hesaplanabilir. Bu hesaplamalar için çeşitli formüller kullanılır. Akademik bağlamda üst düzey bir bilgiye ihtiyacınız olmadığı var sayımından hareket edersek bir borsa endeksinin nasıl hesaplandığını yine bir örnek üzerinden anlatabiliriz.
Öyleyse DAX 30 endeksi iyi ve farklı bir örnek olabilir. DAX 30 endeksi, Almanya’nın Frankfurt Menkul Kıymetler Borsası’nda işlem gören en aktif 30 hisse senedinden oluşur. Endeks içerisinde BMW, Deutsche Bank, Adidas ve Volkswagen gibi şirketlere ait hisse senetleri yer alır. DAX 30 içerisindeki bu hisseler ağırlıklarına göre hesaplanarak endeks belirli periyodlarla sürekli revize edilir ve böylece oransal değişimler grafiklere anlık olarak yansıtılır.
Önde Gelen Borsa Endeksleri Hangileridir?
Dünya’da işlem hacmi bakımından önde gelen en önemli borsa endeksleri Dow Jones, NASDAQ, S&P 500, FTSE ve bir üst başlıkta da değindiğimiz DAX’tır. Bu borsa endekslerinden birkaçını ve bu endekslerin hangi ölçümleri yansıttıklarına bir bakalım.
Dow Jones
Dow Jones Industrial Average (DJIA), New York Borsası’nda (NYSE) işlem gören 30 büyük şirkete ait hisse senedini ölçen bir borsa endeksidir. Dow Jones endeksinde yer alan Coca-Cola, Apple, American Express, Visa, McDonalds ve Boeing gibi şirketler, ABD ekonomisinin geniş bir kesitini temsil etmek için özel olarak seçilmiştir.
Dow Jones, ABD ekonomisinin bir bütün olarak nasıl gittiğini tahmin etmek için bir referans olarak kullanılabilir. Ayrıca bu endeks genellikle kısaca “Dow” olarak anılır ve yaygın olarak da bu isimle bilinir. General Electric, Dow’un başlatıldığı günden bu yana hala endekste yer alan tek şirkettir. Söz gelimi, bu endekste yer alan şirketler zamanla değişmektedir.
S&P 500
Standard & Poor’s 500 (S&P 500 veya sadece “S&P” olarak kısaltılır), New York Borsası’nda (NYSE) ve NASDAQ’da listelenen en büyük 500 hisse senedinin (piyasa değerine göre) bir endeksidir. Dow Jones gibi, S&P de genel ABD ekonomisini ölçmek için tasarlanmıştır.
S&P 500 endeksi, ABD hisse senedi piyasasının toplam değerinin yaklaşık olarak %80’ini temsil eder. Kısaca özetlemek gerekirse, S&P 500 endeksi, bir bütün olarak ABD piyasasındaki hareketlenmelerin iyi bir göstergesini verir.
NASDAQ
NASDAQ, yatırımcılar tarafından yaygın olarak kullanılan bir başka borsa endeksidir. Yoğun bir şekilde teknoloji ağırlıklı olduğu bilinen NASDAQ endeksi, yazılım, biyoteknoloji, yarı iletkenler ve daha fazlası da dahil olmak üzere teknoloji piyasasındaki birkaç alt sektörü içerir.
NASDAQ endeksinde Microsoft, Intel, Ebay, Netflix, Amazon ve Activision Blizzard gibi şirketler yer alır. Öte yandan bu endeks, teknoloji hisseleri ile bilinmesine rağmen, finans, endüstri ve sigorta gibi diğer sektörlerden bazı şirketleri de içermektedir. Bu endekste kendine yer bulan kahve dükkânları zinciri Starbucks bu minvalde iyi bir örnek olacaktır.
Yatırımcılar Borsa Endekslerinden Nasıl Yararlanabilir?
Yatırımcılar, yatırım için hangi hisse senetlerinin kayda değer olduğunu anlamak için bir bütün olarak borsayı referans alır. Borsa endeksleri de piyasanın genel durumunu gösteren bir barometre görevi görür. Bu açından da yatırımcıların piyasanın genel yapısını belirlemesini kolaylaştırır.
Bir yatırımcı olarak piyasada dolandığınız sürece borsa endekslerinin nabzını tutmanız önemlidir. Bunun haricinde borsa endekslerini kullanarak birtakım faydalar da sağlayabilirsiniz:
Doğru Hisse Senetlerini Bulmayı Sağlar
Hisse senedi piyasasında, borsada listelenen yüzlerce ve hatta binlerce şirket olur. Genel olarak, yatırım için uygun hisseyi seçmek bir kabus gibi görünebilir. Bir karşılaştırma ölçütü olmadan, hisse senetleri arasında ayrım yapamayabilirsiniz. Hisse senetlerini eşzamanlı olarak sıralamak bir zorluk haline gelir. Benzer durumlarda, borsa endeksleri işe yarayabilir. Zira borsa endeksleri şirket büyüklüğü, sektör, endüstri türü vb. gibi temel özelliklere göre şirketleri ve hisselerini sizin için halihazırda kolayca sınıflandırılmış bir şekilde görmenize olanak sağlayabilir.
Bilgi Boşluklarını Doldurmaya Yardımcı Olur
Borsada hisse senedi almak bariz bir risk içerir ve bilinçli kararlar vermenizi gerektirir. Hisse senetleri hakkında bireysel olarak çalışmak çok pratik görünmeyebilir. Endeksler, yatırımcılar arasında var olan bilgi boşluklarını doldurmaya yardımcı olur. Tüm piyasanın görünümünü veya piyasadaki belirli bir sektörünü temsil ederler. Örneğin Türkiye’de, BIST 100 referans endeksi olarak hareket eder. Bu endeks tüm hisse senedi piyasasının genel performansını gösterir. Eğer bankacılık alanında faaliyet gösteren şirketlere yatırım yapmak istiyorsanız aynı şekilde banka hisse senetlerinden oluşan BIST Bankalar Endeksi, bankacılık sektöründe faaliyet gösteren şirketlere ait genel bir görünüm almanıza yardımcı olabilir.
Emsal Karşılaştırma Parametresi Görevi Görür
Portföyünüze bir hisse eklemeden önce, o kağıdın gerçekten de yatırıma değer olup olmadığını değerlendirmelisiniz. Altta yatan endeks ile karşılaştırarak, bir hisse senedinin performansını kolayca değerlendirebilirsiniz. Hisse senedi endeksten daha yüksek getiri veriyorsa, endeksten daha iyi performans gösterdiği söylenebilir. Endeksten daha düşük getiri verirse, daha düşük performans gösterdiği söylenebilir.
Yatırımcı Duyarlılığını Yansıtır
Hisse senedi piyasalarına katıldığınızda, diğer şeylerin yanı sıra, yatırımcı duyarlılığını bilmek önemli bir unsur haline gelir. Bunun nedeni, duyguların bir hisse senedi talebini etkilemesi ve bunun da genel fiyatı etkilemesidir. Doğru hisse senedine yatırım yaptığınızdan emin olmak için, fiyattaki artışın ve düşüşün arkasındaki gerçek nedeni bilmelisiniz. Bu noktada, endeksler yatırımcıların ruh halini ölçmeye yardımcı olur. Endeksler sayesinde belirli bir sektöre ve piyasa değerlerine göre yatırımcı duyarlılığını bile gözlemleyebilirsiniz.
Özetlemek gerekirse, borsa endeksleri, borsanın belirli bir bölümünü ölçümlemek ya da bazı durumlarda bir ülkenin ekonomisini bir bütün olarak yansıtmak için oluşturulmuştur. Borsa endeksleri, hisse senedi piyasasının genel analizinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle hemen her ciddi yatırımcının piyasaya çıkmadan önce bu endekslerin nabzını tutması oldukça önemlidir.
