Her Şeyi En Temel Seviyede Tutup Temize Çektik! 7 Başlıkta Borsa Nasıl İşler

Tarih, borsada hisse senedi yatırımlarının uzun vadede yüksek kazanç sağlamanın en kolay ve en kârlı yollarından biri olduğunu birçok kez bizlere gösterdi. Bir avuç istisna dışında, en zengin insanların bulunduğu listelerdeki her bir isim, büyük hisse senedi yatırımlarına sahip oldukları için oralarda yer aldı.

Şimdiye kadar daha az kârlı ama tutucu yatırımların peşinden koştuysanız borsada yatırım yapma fikri sizi endişelendiriyor olabilir, ancak borsaları ve onları döndüren sistemin nasıl çalıştığını anladığınız takdirde bunun o kadar da endişelendirecek bir saha olmadığını ve esasında gayet de makul bir yatırım yolu olduğunu fark edeceksiniz.

Şu ana dek gerçeklik izleniminizi bulandıran, yatırımları tamamen boşa çıkan yatırımcıların sallamalarını ve yüksekten atan şehir efsanelerinin hepsini unutun!

En temel seviyeden başlıyoruz. Borsa dedikleri şey nedir, insanlar neden hisse senedi alır veya satarlar, hisse senetleri nasıl ortaya çıkar, nasıl para kazanır ve turnayı gözünden vururlar? İşte şimdi her şeyi birkaç başlıkta temize çekiyoruz.

Borsa global bir dev pazardan başka bir şey değildir, bu pazarda hisse senetleri alınır ve satılır

Borsayı global bir dev pazara benzetebilirsiniz. Hemen her gün çok yüksek meblağlarda paranın girip çıktığı büyük bir pazar olan borsada; meyve ve sebzeler, ikinci el otomobiller ya da yumurtalar satılmaz, borsada büyük çoğunlukla hisse senetleri alınır ve satılır.

Hisse senetleri, paylar halinde varlıklar üzerinde sahip olunan hakları ifade eder

Paylar halinde varlıklar üzerinde sahip olunan hakları temsil eden her bir hisse senedi, bir şirketteki belirli bir paya tekabül eder. Eğer herhangi bir şirkete ait bir hisse senedi satın alırsanız, aynı zamanda şirketin bir kısmını da satın almış olursunuz. Farklı bir deyişle, hisse senedini satın aldığınız o şirkete ortak olursunuz.

Bir şirket paraya ihtiyacı olduğunda hisselerini borsada satışa çıkarır, bu işleme halka arz adı verilir

Bir şirket paraya ihtiyaç duyduğunda hisselerini satışa çıkarma kararı alır. Bunun şirket için birçok nedeni olabilir. Şirketin farklı pazarlara açılmak, yeni projelerini hayata geçirmek veya büyümek istemesi hisselerini satışa çıkarıp para toplaması için yeterli nedenler arasında gösterilebilir.

Bu, şirketin tahmini değerine ve hisselerinin ne kadarının borsaya kote edileceğine göre hisselerin değerlerinin belirlendiği, ilk halka arza denen bir işlem ile yapılır. Şirket, işleri büyütmek veya yeni projelerini hayata geçirmek için gereken parayı halka arz esnasında toplamaya devam ederken bu sırada şirketin hisseleri Borsa İstanbul, NASDAQ veya Londra Borsası gibi borsa pazarlarında alınır/satılır.

Şirket yalnızca ilk halka arz sırasında sattığı hisse senetlerinden para kazanır, ancak şirket artık hisse senedi satışlarından para kazanmasa bile yatırımcılar hisse alıp satarak kazanç sağlamaya devam ederler.

Borsada alım ve satımın gerçekleşmesi için bir alıcı ve bir satıcıya ihtiyaç vardır, alım-satım işlemi basit bir alışverişten farksızdır

Hisse alım satımı bildiğiniz basit bir alışveriş işleminden farklı değildir. Bir alışverişin gerçekleşmesi için nasıl ki alıcı ve satıcıya ihtiyaç varsa, hisse alım satımı için de bir alıcının ve satıcının olması gerekir. Örneğin elinizdeki 10 adet hisse senedini sattığınızda, bu birinin sizden bu hisseleri satın aldığı anlamına gelir. Tam tersi eğer siz birinden hisse almışsanız, bu da birinin size o hisseleri satmış olduğu anlamına gelir.

Borsa, hisse senetlerini alıp satarak fiyatları aşağıya ya da yukarıya çeken birçok alıcı ve satıcının toplandığı bir pazardır

Borsanın hisse alım satımı yaparak fiyatları yukarı veya aşağı çeken birçok yatırımcının toplandığı bir saha olması nedeniyle, yatırımcılar belirli bir şirket hakkında kendi görüşlerinin piyasa genelinde ne kadar kabul gördüğüne bağlı olarak para kazanır ya da kaybederler.

Genellikle hangi hisse senedi fiyatının ne zaman yükseleceğini veyahut düşeceğini kestirmek kolay bir iş değildir. Çünkü bazı zamanlar hisse senetlerinin fiyatı topluca yükselişe geçerken, bazı zamanlarda ise topluca inişe geçer. Ancak borsa uzun vadeli bir yatırım aracı olarak kabul edildiğinden, bir avuç istisna dışında, çok sayıda borsa yatırımcısı hisse fiyatlarındaki kısa dönemli değişimleri umursamaz.

Bununla beraber, borsada uzun vadeli yaklaşım benimseyen yatırımcılar farklı bölgelerden ya da sektörlerden hisse toplar. Buradaki amaç belirli bir sektör veya bölgede ortaya çıkabilecek olumsuzlukları bertaraf etmek, riskleri azaltmak ve kazançları maksimuma çıkarmaktır. Buna çeşitlendirme adı verilir.

Hisse senedi alıp satmanın nihai amacı iyi iş çıkaracağını, yani hisse değerlerinin yükseleceği düşünülen şirketlerin hisselerini alıp satarak para kazanmaktır

Yatırımcıların borsada hisse senedi alıp satmasının temel amacı para kazanmaktır. Böylelikle iyi iş çıkaracağı düşünülen ya da mevcut değerinin altında olduğu ve gelecekte değerini katlayacağı öngörülen şirketlere ait hisse senetleri alınır, doğru zaman beklenir, hisse fiyatı hedeflenen fiyata ulaştığında da hisse satılır ve para kazanılır.

Mesela bir yatırımcı 500 lira değerinde hisse senedi satın alır ve on yıl sonra değeri yükselen hisse senetlerini 4,500 lira karşılığında satar. Bu örnekte yatırımcının net kârı 4000 lira olur (4,500 – 500 = 4,000).

Elinde fiyatı çok yükselmiş hisse senetlerinden tutan bir yatırımcı bu kârı kilitlemek adına satış yapıp elindeki hisseyi paraya dönüştürebilir

Borsada herkesin aynı hedef ve plana sahip olmaması yatırımcıları farklı zamanlarda hisse senedi satmaya iter. Örneğin, portföyünde fiyatı çok yükselmiş hisselerden tutan bir yatırımcı hali hazırda elde ettiği kârını almak için hisselerini satarak paraya çevirebilir.

Peki herkes sadece kâra geçtiğinde mi hisselerini satar? Hayır. Mesela bir satıcı yüksek fiyattan satın aldığı hisseleri düşük fiyata satmak zorunda kalabilir ki, bu o satıcının zarar ettiği anlamına gelir. Bu satıcı, düşüş öngördüğü için elindeki hisseleri daha fazla zarar etmemek adına hemen elden çıkarabilir.

Diğer yandan, satıcılar yaptıkları analiz, edindikleri öngörü ve araştırmalar doğrultusunda ellerindeki hisselerin fiyatlarının düşeceğini öngördükleri için de ellerindeki hisselerini satma kararı alabilirler. Söz gelimi, bir satışın gerçekleşmesi her zaman kâr edildiği anlamına gelmez.

Borsanın işleyiş ve çalışma mantığını öğrendiniz. Şimdi de muhtemelen ufak ufak işin neresinden başlamanız gerektiğini, hangi şirket ve hisselerin yatırıma değer olduğunu öğrenmek isteyeceksiniz. O zaman temel düzeyde tuttuğumuz buradaki yayına da göz atın.