Borsa nasıl oynanır, Borsada nasıl kazanılır?

Borsa dünyasında yeni misiniz? Merak etmeyin, size yardımcı olacağız. Her şeyi en temel seviyede tutarak borsa nasıl oynanır ve borsadan nasıl para kazanılır gibi sorularınızı yalın bir şekilde cevaplandıracağız.

Öncelikle bilmeniz gerekiyor ki borsaya giriş yapma konusunda aklınız karışıksa ve dahi endişeleriniz varsa, yalnız değilsiniz. Çünkü turnayı gözünden vuran veya yatırımları tamamen boşa çıkan yatırımcıların ortaya attığı boş vaatler ve yüksekten atan şehir efsaneleri kendi halindeki yatırımcıların gerçeklik algısını bulandırıyor.

Borsayı ve onu döndüren sistemin nasıl çalıştığını yeteri kadar iyi anladığınız takdirde, borsanın o kadar da karışık ve endişelendirecek bir piyasa olmadığını ve ideal bir yatırım şekli olduğunu öğreneceksiniz.

Öğrenmeye başlamak için bilmeniz gereken en temel kavramlardan başlayarak, hisse senedi seçimleri ve stratejilere kadar uzanan başlıkları adım-adım takip edin.

Borsanın ne olduğunu öğrenin

Borsa, şirketlere ait hisse senetlerinin dağıtıldığı, alındığı ve satıldığı platforma denir. Serbest pazar ekonomisinin kilit faktörlerden biri olan borsalar, iki ana işlevi bulunmaktadır.

Şirket açısından bakıldığında borsalar, genelde nakit bazında sermaye kaynağıdır. Örneğin, eğer bir şirket önemli bir proje için veya şirketi daha fazla büyütmek için paraya ihtiyaç duyuyorsa bankadan kredi almak yerine hisse senetlerini sermaye oluşturmak için halka arz yaparak borsalarda satabilir.

Hisse senedi sahipleri açısından bakıldığında ise borsa, bir şirketin büyümesine katkıda bulunma yolu ve ayrıca hisseleri hızlıca paraya dönüştürme platformudur. Borsalar, hisse senetleri halka arz edilmiş şirketlerin paylarını elinde bulunduran yatırımcılara kendi şirketlerini kurma riskine girmeden bir şirkete ortak olma, o şirketin büyümesinde rol alma ve bu büyümeden kazanç sağlama imkânı sunmaktadır.

Borsa İstanbul Türkiye’deki menkul kıymetler borsasıdır. Yurt dışında ise örneğin ABD’deki en önemli iki menkul kıymetler borsası New York ve NASDAQ’dır; ABD dışında ise Londra Borsası, Hong Kong Borsası, Euronext ve Deutsche Bourse önemli borsalar arasında bulunmaktadır. (Ayrıca bakınız: Borsa Nedir?)

Hisse senedi kavramı ne anlama geliyor

Şirketlerin ortaklarına sermaye paylarını belgelendirmek amacı ile verdikleri kıymetli evraklar hisse senedi olarak isimlendirilmektedir. Herhangi bir şirkete ait hisse senedi satın aldığınızda o şirketin bir kısmını satın almış ve şirkete ortak olursunuz.

Büyümek isteyen, yeni projelerini hayata geçirmek isteyen veya benzer nedenlerden dolayı paraya ihtiyacı olan bir şirket, ilk halka arza denen bir işlem ile hisselerini satışa çıkarır. Böylelikle şirket ilk halka arz sırasında para kazanır. Fakat şirket ilk halka arz sonrasında artık hisse satışından para kazanmasa bile yatırımcılar hisse alıp satarak para kazanmaya devam eder.

Hisse senetlerinin size nasıl para kazandırdığını anlayın

Hisse senedi almanın ve satmanın en nihai amacı iyi iş çıkaracağı, söz gelimi hisse değerinin yükseleceği düşünülen şirketlerin hisselerini alıp değeri yükselince satmak ve buradan para kazanmaktır.

Borsada hisse senedi yatırımlarından para kazanmanın iki yolu vardır. İlk yöntem bir şirketin hisselerini satın alıp şirketin hissedarlarına şirketin elde ettiği kârdan dağıttığı temettü yani kâr paylarını toplamaktır. Kâr payları genelde üç ayda bir dağıtılır ve iyi bir düzenli gelir kaynağıdırlar.

Diğer yöntem ise hisse senetlerini toplayıp aldığınızdan daha yüksek bir fiyata satmaktır. Örneğin diyelim ki bir tanesi 10 dolardan 100 birim Apple (NASDAQ: AAPL) hissesi satın aldınız ve bu hisselerin fiyatı birkaç ay sonra 15 dolara yükseldi. Eğer 100 birim hissenizi bu fiyata satarsanız 500 dolar kâr elde edersiniz.

Uzun vadeli düşünmeye gayret edin

Borsalar fazla uçucu mecralar arasında olabilir ama neyse ki hisseleri elinde uzun vadeli tutan yatırımcıların genelde kârlı çıktığı görülmüştür. Bu yüzden yatırım işine sağlam bir strateji ile girmek şarttır.

Bizim önereceğimiz yöntem acayip basit: Yatırım yapacağınız iyi şirketler bulun ve bu şirketlere ait hisseleri uzun vadeli tutunun. Her ne kadar bazen düşüşe geçse de birçok borsanın sağlam bir geriye zıplama geçmişi vardır; yani eğer düşüşle beraber gelecek karmaşayı atlatabilirseniz kârlı çıkma ihtimaliniz, kısa vadeli tutma sürelerine nazaran çok yüksek olur.

Anladığınız sektörlere yönelin

Eğer yatırım yapmayı düşündüğünüz şirketin iş yaptığı mecrayı ve nasıl para kazandığını bilmiyorsanız o şirketin yatırım yapmaya değip değmeyeceğine karar vermekte zorlanırsınız.

Öte yandan, hakkında bilgi sahibi olduğunuz bir alanda iş yapan herhangi bir şirket için bilginizi avantaja dönüştürerek kullanabilirsiniz. Mesela eğer teknoloji ve teknolojik aletlere ilgi duyuyor ve bu konuda eğlence amaçlı düzenli okumalar yapıyorsanız akıllı telefon üreten iki şirketi karşılaştırma konusunda pek de zorluk yaşamazsınız.

Tabii yine de hisse alım işine balıklama dalmadan önce araştırma yapmaya ihtiyacınız var ama sektör ve şirket hakkında temel bilgi sahibi olmanız kesinlikle iyi bir başlangıç noktası olacaktır.

Rekabet avantajı olan şirketleri belirleyin

Kendi başınıza hisse senedi satın almak yatırım fonu almaktan daha risklidir fakat hiç kuşkusuz getirisi de daha büyüktür. Başarılı bir hisse alımı yapmanın püf noktası doğru şirketleri bulmaktır.

Her ne kadar seçimleriniz kişisel hedeflerinizi, ilgi alanlarınızı veya risk almaya olan yatkınlığınızı yansıtsa da şirketleri başarılı olarak tanımlamak için bazı kriterler mevcuttur. Bu kriterlerden biri de rekabet avantajıdır.

Bir şirketin rekabet avantajına sahip olması benzer işler yapan şirketlerden bir adım yukarıda olması anlamına gelmektedir. Bir şirketin rekabet avantajı ne kadar yüksekse uzun vadede o kadar kârlıdır.

Yüksek rekabet avantajı olan şirketlere örnek olarak kargoculuk ve teslimat işini bir sanata dönüştüren Amazon (NASDAQ: AMZN) verilebilir. Amazon’un stratejik, fiyat açısından uygun depolama sistemi ve kuryelerle olan ilişkisi etkinliği optimize edip kârı maksimuma çıkarmasına büyük katkı sağlıyor. Üstüne üstlük bu şirketin hızlı teslimatlar gerçekleştirmek için kullandığı özel bir robot ordusu dahi mevcut. İşte böyle bir şirketin hisselerini satın alıp uzun süre elinizde tutmayı düşünebilirsiniz.

Sağlam bir yönetici kadrosuna sahip şirketler arayın

Yönetim kadrosu şirketin değerine etki edecek stratejik kararları vermekten sorumludur. Bu yüzden güçlü ve vizyon sahibi lider kadroları barındıran şirketler bulmak önemlidir.

Bir şirketin yönetim kadrosunu araştırırken kadrodaki isimlerin kariyer geçmişlerinin ne kadar sağlam olduğuna, ne kadar tecrübeli olduklarına ve ne tür yetenekleriyle öne çıktıklarına bakın. Belli özelliklere sahip yöneticiler ilginizi daha çok çekebilir.

Örneğin elektrikli otomotiv devi Tesla’nın (NASDAQ: TSLA) CEO’su Elon Musk sıklıkla iyi bir lider, akıllı bir risk alıcı, üstün bir vizyon sahibi ve yaratıcı bir adam olarak bilinir. Her ne kadar bazı acayip özelliklere de sahip olsa şu bir gerçek ki Musk ve ekibi Tesla’yı çok kısa bir sürede muhteşem bir şirket haline getirdiler.

Şirketlerin büyüme yollarını bilin

Eğer yatırım stratejiniz elinizde uzun vadede tutacağınız hisse senetlerini bulmaksa en iyi büyüme fırsatlarına sahip şirketleri tespit etmeyi öğrenmeniz borsa mecrasından para kazanmanız için önemlidir.

Büyüme yatırımı ve bu yaklaşıma sahip yatırımcılar, rakiplerinden daha hızlı bir şekilde büyüyecek veya ortalamanın üzerinde kazanç getirecek şirketlere odaklanırlar. Elbette, şirketlerin büyüme yolları çok değişik şekillerde olabilir, bu yüzden bir şirketi radarınıza aldığınıza yalnızca bugün ne yaptıklarına değil gelecekte de ne yapmayı planladıklarına bakın.

Örneğin Netflix (NASDAQ: NFLX) ilk ortaya çıkışından bu yana çok dallandı. İlk başta internetten DVD kiralama hizmeti sunan başlayan şirket şu an kendi içeriklerini üreten büyük bir internet televizyonu haline geldi, bu yüzden faaliyette bulunduğu piyasayı çok uzun bir süre daha domine edeceği aşikar.

En güncel yatırımcı konferanslarını takip etin

Yatırımcı konferansları yatırımcılar için ilgi duydukları şirket hakkında bilgi edinmenin iyi bir yoludur. Şirketler genelde üç ayda bir, finansal bilgilerin açıklanmasını takiben yatırımcı konferansları düzenler ve genellikle internet ortamında yayınlarlar.

Bu konferanslar sırasında yönetim kadrosu güncel finansal ve diğer faktörlerin performansa etkisini ve gelecek üç aylık döneme olacak yansımalarını konuşurlar. Bu tür konferanslara katılmak size hem şirketin finansal olarak ne durumda olduğu hakkında, hem de yönetim kadrosunun bu gelişmelere nasıl tepki verdiği hakkında bir görüş edinmenizde yardımcı olur.

Bu önemlidir çünkü bir şirketin bir dönem iyi gidip diğer dönem afallaması normaldir fakat bu afallama noktalarında yönetim kadrosunun yapacakları şirkete uzun vadede büyük etkiler bırakır. Birçok şirket konferans takvimlerini web sitelerinde duyurur ve bu konferanslara online olarak bağlanma imkanı sunar.

Hisse senetlerinin değerini kestirmeyi öğrenin

Borsa oyuncularının büyük bir kısmı hisselerin ne kadar tutacağını ve bu fiyatta alım-satım yapmanın uygun olup olmadığını kestirmeye çalışmaktır. Bir hissenin değerini belirlemek için kullanılabilecek birçok yöntem var fakat biz en basitlerine bakacağız.

Şirketlerin değeri genelde total kazançları ve hisse başına kâr ile ölçülür. Hisse başına kâr, bir şirketin toplam karının piyasadaki hisse başına düşen oranıdır.

Şirketlerin değerini belirlemede kullanılan diğer bir ölçüm yöntemi ise fiyat-kazanç oranıdır. Fiyat-kazanç oranı (F/K) hissenin şu anki fiyatının hisse başı kâra oranıdır ve hisselerin birim fiyatının hisse başı kâra bölünmesiyle bulunur.

F/K oranı yüksek şirketler gelecekte büyüme potansiyeline sahip şirketlerdir ve yatırımcılar bu hisselere para ödemekten çekinmezler. Fakat F/K oranı her zaman için bir şirketin değerli olduğu anlamına gelmeyeceği gibi tam tersi de kesin değildir. Daha da ötesi F/K oranı bir şirketin değerini ölçmenin birçok yolundan yalnızca bir tanesidir; size bir şirketin hisselerine ödenecek iyi fiyatın ne olduğu hakkında fikir verir fakat tek kriteriniz bu olmamalıdır.

Son olarak, bir şirketin F/K oranı aynı sektördeki diğer şirketlerin F/K oranı ile karşılaştırıldığında daha faydalı olabilir.

Ufak miktarlarda alın ve çeşitlendirme yapın

Potansiyeli yüksek hisseleri belirlemenin riski de kazancı kadar büyüktür. Eğer tüm paranızı tek bir şirketin hisselerine gömerseniz o şirketin hisselerinin dibe vurması durumunda tüm yatırımınızı kaybedersiniz. Yatırım yapmak için incelediğiniz şirket yatırıma çok elverişli olsa da görece ufak miktarlar alarak başlamak en akıllıca yöntemdir.

Bunun ötesinde büyüme potansiyelinizi artırıp riskinizi azaltacak bir yöntem olan çeşitlendirmeyi de deneyebilirsiniz.

Hangi hisse senedinin ne zaman yükselip ne zaman düşeceğini tahmin etmeye çalışmak çok zor bir iştir. Kimi zaman hisseler yükselişe geçerken, kimi zamanda düşüşe geçebilir. Bu yüzden birçok yatırımcı farklı sektörlerden hisseler toplar ve bu toplama işlemi çeşitlendirme olarak isimlendirilir.

Farklı sektörlerden hisseler satın alarak herhangi bir sektör dibe vurduğunda portföyünüzün alacağı zararı azaltmış olursunuz.

Yatırımlarınızı takip edin

Hisselerinizi satın aldıktan sonra yatırımlarınız ne alemde olduğunu takip etmek tabii ki istersiniz. Ama yatırımlarınıza her gün bakmak sizi deliye döndürebilir. Eğer stratejiniz hisselerinizi uzun süre elinizde tutmaksa günlük sallantıları kafaya takmaya hiç gerek yok. Elbette, ne alemdeler diye ayda bir kontrol etmeniz de önemli bir gereklilik.

Sadece portföyünüzün güncel değerine de bakıp geçmeyin; hisselerini elinizde tuttuğunuz şirketleri tek tek değerlendirerek olası riskleri gözden geçirin ve gerekiyorsa yeni planlamalar yapın. Örneğin yönetim kadrosunda değişiklikler konuşuluyorsa ve bu sizi rahatsız ediyorsa riske girmek yerine pozisyonunuzu bırakabilir, yani hisselerinizi satmayı düşünebilirsiniz.

Hisse alım-satımı yapmak ürkütücü gibi görünse de ilk zamanlarda çekeceğiniz zorlukları atlattığınızda düşündüğünüzden daha kolay bir şey olduğunu göreceksiniz. (Ayrıca bakınız: Hisse Senedi Nasıl Alınır?)

Bu yayında borsa nedir, borsa nasıl oynanır, nasıl yatırım yapılır ve hisse senetlerinden nasıl para kazanılır sorularını işi temel seviyede tutarak cevaplandırdık ve ideal bir hisse seçimi için en basit yollara değindik.

Son olarak, şunu unutmayın; hisse senedi ticaretinde kusursuz veya her duruma giden strateji diye bir şey yok. İşin çok büyük bir kısmı akıllı tahminler yürütmeye dayalıdır. Fakat araştırma yapmaktan kaçınan biri değilseniz geriye yaslanın ve sabırlı olun; kârlı çıkma ihtimaliniz yüksek.