Endeks Nedir? Borsa Endeksi Ne Demek?

Endeks, gerek ekonomi gerekse de finans alanında yaygın olarak kullanılan değişimleri yansıtan istatistiksel bir ölçüdür. Ekonomistler ve finans uzmanları, geniş trendleri analiz etmek adına çoğu zaman endekslerden yararlanmaktadır.

Endeksler, genellikle alana göre birçok veriyi bir araya getirmektedir. Mesela enflasyon, tüketici fiyat endeksi ile ölçülmektedir. Belirli bir ülkeye ait borsada işlem gören hisse senetlerinin genel performansları ise borsa endeksleri ile ölçülmektedir.

Örnek vermek gerekirse, en bilinen hisse senedi genel performans göstergeleri arasında FTSE 100, Dow Jones ve DAX endeksi gibi belli başlı endeksler yer almaktadır. Ülkemizde ise BIST 100 endeksi, Borsa İstanbul’un genel görünümünü temsil etmektedir.

Endeks Nedir?

Endeks, finans veya ekonomik davranışlardaki geniş trendleri analiz edebilmek için çok sayıda bireysel veriyi toplayan istatistiksel bir ölçüdür. İstatistiksel bu ölçü ilgili davranışlardaki genel görünümü yansıtmaktadır.

Endeksler genellikle hisse senedi piyasası ile ilişkilendirilmektedir. Ancak endeksler yalnızca hisse senedi fiyatlarındaki genel görünümü sunmamaktadır. Örneğin, bir tüketici fiyat endeksi, belirli bir ülkedeki mevcut enflasyonun görünümünü sunabilmektedir.

Genel olarak, bir endeks, ister hisse senedi isterse de enflasyon gibi bir alana yönelik geniş ve bireysel veriler sunabilmektedir. Bu çerçevede endeksleri yalnızca belirli bir alana yönelik olarak düşünmemek gerekmektedir.

Borsa Endeksi Nedir?

Borsa endeksi, bir termometre görevi gören ve hisse senedi piyasasının genel durumunu yansıtan bir göstergedir. Böylece bir borsa endeksi, söz konusu piyasadaki şirketlerin çoğunluk hareketini tek bir bakışta görmemize olanak sağlamaktadır.

Dünyada birden fazla borsa endeksi vardır ve bunlar, belirli özelliklere sahip bir dizi varlık fiyatının nasıl değiştiğini analiz edebilmek için büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle de birçok yatırımcı borsa endekslerinden yararlanmaktadır.

Genel olarak bir borsa endeksi, yatırımcıların bir ülkedeki ekonomi gidişatının nasıl ilerlediğini göstermektedir. Bir endeks, belirli veya geniş olarak çeşitli endüstrilerdeki farklı şirketlerden veri toplamaktadır.

Birlikte, bu veriler, yatırımcıların piyasa performansını hesaplamak için mevcut fiyat seviyelerini geçmiş fiyatlarla karşılaştırmasına yardımcı olmaktadır. Böylece yatırımcının genel bir görünüme bakmasına olanak sağlamaktadır.

Endeks Türleri Nelerdir?

Borsa endeksleri çeşitli türlerde gruplandırılabilmektedir. S&P Global 100 veya MSCI World gibi “dünya” ya da “küresel” bir borsa endeksi, çok sayıda bölgeden hisse senetlerini kapsamaktadır.

Bölgeler coğrafi, sanayileşme veya gelir durumlarına yönelik belirlenebilmektedir. Mesela, bir borsa endeksinin Asya ya da Avrupa’yı yansıtacak şekilde sınıflandırılması mümkündür. Benzer şekilde, bir borsa endeksi gelir ve sanayileşme hususunda gelişmiş pazarlara yönelik de gruplandırılabilmektedir.

Ulusal bir endeks, belirli bir ülkenin hisse senedi piyasasına yönelik performansını temsil etmektedir. Böyle bir endeks ile yatırımcıların ekonominin durumu hakkındaki duygu ve davranışlarını gözlemlemek mümkün olabilmektedir.

Ulusal endeksler, belirli bir ülkenin borsasında işlem görmeye devam eden büyük ölçekli şirketlerin hisse senetlerini içermektedir. Yine de birçok endeksin bölgesel olduğunu bilmek önem arz etmektedir.

Buna bölgesel endekslere örnek olarak FTSE Gelişmiş Avrupa Endeksi veya FTSE Gelişmiş Asya Pasifik Endeksi’ni göstermek mümkündür.

Yaygın Borsa Endeksleri Nelerdir?

Halihazırda, çeşitli türlerde çok sayıda borsa endeksi bulunmaktadır. Bu endeksler, coğrafyaya bağlı olarak, örneğin ulusal, Avrupa veya küresel ölçekte olabilmektedir.

Bütün bunlarla birlikte, bir borsa endeksi, belirli sektörlere veya onu oluşturan şirketlerin yalnızca büyüklüğüne ve hatta doğrudan varlığın türüne göre de oluşturulabilmektedirler.

Örnek vermek gerekirse, Nasdaq Borsası kapsamında yer alan Nasdaq Biyoteknoloji Endeksi, yalnızca ilgili borsa üzerinde işlem gören ilaç firmaları gibi şirketlere ait hisselerin performansına ilişkin görünümü yansıtmaktır.

Bir başka örnek olarak da ülkemizdeki BIST Banka Endeksi ele alınabilir. Çünkü bu endeks, Borsa İstanbul’un tamamı hakkında referans sağlamak yerine borsada işlem gören bankacılık kuruluşlarına ait şirketlere yönelik bir görünüm elde etmeyi mümkün kılmaktadır.

Dünyanın en önemli borsalarından bazılarına karşılık gelen Dow Jones (ABD), Nasdaq (ABD), S&P 500 (ABD), Euro Stoxx 50 (Avrupa) veya Nikkei (Japonya) popüler borsa endekslerine örnek olarak gösterilebilir. Daha iyi anlaşılabilmesi için bu bazı önemli endeksleri örneklemek yerinde olacaktır.

Dow Jones

Dow Jones Industrial Average (DJIA), New York Borsası’nda (NYSE) işlem gören 30 büyük şirkete ait hisse senedini ölçen bir borsa endeksidir. Dow Jones endeksinde yer alan Coca-Cola, Apple, American Express, Visa, McDonalds ve Boeing gibi şirketler, ABD ekonomisinin geniş bir kesitini temsil etmek için özel olarak seçilmiştir.

Dow Jones, ABD ekonomisinin bir bütün olarak nasıl gittiğini tahmin etmek için bir referans olarak kullanılabilir. Ayrıca bu endeks genellikle kısaca “Dow” olarak anılır ve yaygın olarak da bu isimle bilinir. General Electric, Dow’un başlatıldığı günden bu yana hala endekste yer alan tek şirkettir. Söz gelimi, bu endekste yer alan şirketler zamanla değişebilmektedir.

S&P 500

Standard & Poor’s 500 (S&P 500 veya sadece “S&P” olarak kısaltılır), New York Borsası’nda (NYSE) ve Nasdaq’ta listelenen en büyük 500 hisse senedinin piyasa değerine göre bir endeksidir. Dow Jones gibi, S&P de genel ABD ekonomisini ölçmek için tasarlanmıştır.

S&P 500 endeksi, ABD hisse senedi piyasasının toplam değerinin yaklaşık olarak yüzde 80’ini temsil etmektedir. Kısaca özetlemek gerekirse, S&P 500 endeksi, bir bütün olarak ABD piyasasındaki hareketlenmelerin iyi bir göstergesini vermektedir.

Nasdaq

Nasdaq, yatırımcılar tarafından yaygın olarak kullanılan bir başka borsa endeksidir. Yoğun bir şekilde teknoloji ağırlıklı olduğu bilinen Nasdaq endeksi; yazılım, biyoteknoloji, yarı iletkenler ve daha fazlası da dahil olmak üzere teknoloji piyasasındaki birkaç alt sektörü içerir.

Nasdaq endeksinde Microsoft, Intel, Ebay, Netflix, Amazon ve Activision Blizzard gibi şirketler yer alır. Öte yandan bu endeks, teknoloji hisseleri ile bilinmesine rağmen, finans, endüstri ve sigorta gibi diğer sektörlerden bazı şirketleri de içermektedir. Bu endekste kendine yer bulan kahve dükkânları zinciri Starbucks bu minvalde iyi bir örnek olacaktır.

Endeksler Neden Önemlidir?

Borsa endeksinin günlük verileri, tüm finans ve yatırım dünyasında en önemli istatistikler arasında yer almaktadır. Dünya genelinde yaygın olarak bilinip kullanılan borsa endeksi ise Dow Jones Endüstriyel Ortalaması (DJIA) olarak karşımıza çıkmaktadır.

Diğer bilinen ismi ile Dow Jones Borsası Endüstri Endeksi, ABD’nin borsada işlem gören en büyük 30 şirketinden oluşmaktadır. Bu şirketler arasında Apple, Chevron, JPMorgan Chase, Microsoft ve Boeing gibi devler yer almaktadır.

Pek çok yatırımcı, yatırım portföylerini yönetmek, dengelemek, alım ya da satım yapmak ve finans piyasalarının genel görünümü hakkında fikir sahibi olmak için bu tür borsa endekslerini kullanmaktadır.

Öte yandan, endeksler fonlar gibi finansal araçların da performans karşılaştırmasını yapmak için de kullanılmaktadır. Genel olarak bütün bunlar göz önüne alındığında borsa endeksleri finans ve ekonomi dünyasının göstergesi olması bakımından önemli görülmektedir.

Borsa Endeksi Nasıl Yorumlanır?

Borsa endeksi, çeşitli varlık örneklerinin bir araya getirilerek her birinin genel durumu hakkında bilgi veren bir sepet olarak görülebilir. Sadece bu sepete bakarak, piyasa durumu hakkında genel bir görünüm elde etmek mümkün olabilmektedir.

Böylece bir borsa endeksi, piyasanın bir bütün olarak davranışının genel görüntüsünü vermesi bakımından onu oluşturan hisse senetlerinin değerindeki büyüme veya azalmayı ölçmeyi mümkün hale getirmektedir.

Küçük bir örnekle bir borsa endeksinin nasıl yorumlanacağını göstermek mümkün olacaktır. Örneğin, bazen haberlerde BIST 100 endeksinin yüzde 10 düştüğünü okur ya da görürüz. Bu, Türkiye piyasasının ana borsa endeksi olan ve BIST 100 olarak adlandırılan yüz şirketin piyasa değerlerinin düştüğü anlamına gelmektedir.

Dolayısıyla bir borsa endeksinin, aynı veya farklı sektörlerden olabilecek belirli şirketlerin borsada nasıl performans gösterdiği hakkında fikir edinmek ve yorumlamak için referans olarak kullanılan sayısal bir değer olduğunu söylemek mümkündür.

Borsa Endekslerinden Nasıl Yararlanılır?

Yatırımcılar, yatırım yapmak için hangi hisse senetlerinin kayda değer olduğunu anlamak adına bir bütün olarak borsayı referans almaktadır. Borsa endeksleri de piyasanın genel durumunu gösteren bir barometre görevi görmektedir. Bu açından da yatırımcıların piyasanın genel yapısını belirlemesini kolaylaştırmaktadır.

Her yatırımcının piyasada dolandığı süre boyunca borsa endekslerinin nabzını tutması önem teşkil etmektedir. Bunun haricinde, bir yatırımcı olarak endeksleri kullanarak şu faydaları elde edebilirsiniz:

Doğru Hisse Senetlerini Bulun

Hisse senedi piyasasında, borsada listelenen yüzlerce ve hatta binlerce şirket olur. Genel olarak, yatırım için uygun hisseyi seçmek bir kabus gibi görünebilir. Bir karşılaştırma ölçütü olmadan, hisse senetleri arasında ayrım yapamayabilirsiniz. Hisse senetlerini eşzamanlı olarak sıralamak bu anlamda bir zorluk haline gelir.

Benzer durumlarda, borsa endeksleri işe yarayabilir. Zira borsa endeksleri şirket büyüklüğü, sektör, endüstri türü gibi temel özelliklere göre şirketleri ve hisselerini sizin için halihazırda kolayca sınıflandırılmış bir şekilde görmenize olanak sağlayabilir.

Bilgi Boşluklarını Doldurun

Borsada hisse senedi almak bariz bir risk içerir ve bilinçli kararlar vermenizi gerektirir. Hisse senetleri hakkında bireysel olarak çalışmak çok pratik görünmeyebilir.

Endeksler, yatırımcılar arasında var olan bilgi boşluklarını doldurmaya yardımcı olur. Tüm piyasanın görünümünü veya piyasadaki belirli bir sektörü temsil ederler. Örneğin Türkiye’de, BIST 100 referans endeksi olarak hareket eder. Bu endeks tüm hisse senedi piyasasının genel performansını gösterir.

Eğer bankacılık alanında faaliyet gösteren şirketlere yatırım yapmak istiyorsanız, aynı şekilde banka hisse senetlerinden oluşan BIST Bankalar Endeksi, bankacılık sektöründe faaliyet gösteren şirketlere ait genel bir görünüm almanıza yardımcı olabilir.

Karşılaştırmalar Yapın

Portföyünüze bir hisse senedi eklemeden önce, o kağıdın gerçekten de yatırıma değer olup olmadığını değerlendirmelisiniz. Altta yatan endeks ile karşılaştırarak, bir hisse senedinin performansını kolayca değerlendirebilirsiniz.

Hisse senedi endeksten daha yüksek getiri veriyorsa, endeksten daha iyi performans gösterdiği söylenebilir. Endeksten daha düşük getiri verirse, daha düşük performans gösterdiği yorumunda bulunulabilir.

Yatırımcı Duyarlılığını Görün

Hisse senedi piyasalarına katıldığınızda, diğer şeylerin yanı sıra, yatırımcı duyarlılığını bilmek önemli bir unsur haline gelir. Bunun nedeni, duyguların bir hisse senedi talebini etkilemesi ve bunun da genel fiyatı etkilemesidir.

Doğru hisse senedine yatırım yaptığınızdan emin olmak için, fiyattaki artışın ve düşüşün arkasındaki gerçek nedeni bilmelisiniz. Bu noktada, endeksler yatırımcıların ruh halini ölçmeye yardımcı olur. Endeksler sayesinde belirli bir sektöre ve piyasa değerlerine göre yatırımcı duyarlılığını bile gözlemleyebilirsiniz.

Borsa Endeksi Ne İşe Yarar?

Borsa endeksleri, hisse senedi piyasalarının hareketlerini anlamak için kullanılan bir referans işlevi görmektedirler. Bu kapsamda endeksler ekonomistler, piyasa uzmanları veya yatırımcılar tarafından karşılaştırmalar yapmak için genellikle kullanılmaktadırlar.

Bunun yanı sıra yatırımcılar özelinde konuşmak gerekirse, borsa endeksleri genel görünümü temsil ettiğinden ve analiz edilen verilere dayandırılması bakımından yatırım yapabilmek için de yaygın olarak tercih edilmektedirler.

Bir piyasa perspektifi vermek için bir referans olmasının yanı sıra, endeks göstergeleri, piyasanın kârlılığını ve riskini ölçmek söz konusu olduğunda da bir analiz veya değerlendirme yapmak için kullanılabilmektedir.

Özetlemek gerekirse, borsa endeksleri, borsanın belirli bir bölümünü ölçümlemek ya da bazı durumlarda bir ülkenin ekonomisini bir bütün olarak yansıtmak için oluşturulmuştur. Borsa endeksleri, hisse senedi piyasasının genel analizinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle hemen her ciddi yatırımcının piyasaya çıkmadan önce bu endekslerin nabzını tutması oldukça önemlidir.