İlk halka arz (“Initial Public Offering”, kısaca IPO), bir şirketin hisselerinin ilk kez halka açılmasıdır.
Halka arz, bir şirketin hisselerinin ilk kez kamuya açık hale gelmesine deniyor.
Bu işlem Borsa İstanbul veya NASDAQ gibi bir borsa üzerinde oluyor, böylece isteyen herkes şirketin hisselerini satın alabiliyor. Bu olay aynı zamanda halka açılma olarak da ifade edilebiliyor.
Bir Şirket Niçin Halka Arz Edilir?
Halka arzlar bir şirketin hızlıca nakit bulup işini büyütmesi için çok güzel bir yoldur.
Gelin hayali bir şirket kurarak bunu basit bir örnekle açıklayalım.
İtalyan Pizza adında bir pizza işletmemiz var. İtalyan Pizza’da çok özel bir tarif kullanarak acayip lezzetli pizzalar satıyoruz. İşlerimiz bir hayli iyi gidiyor, bu yüzden birkaç şube daha açıp işimizi büyütmek istiyoruz.
Fakat işlerimiz her ne kadar güzel gidiyor olsa da ne yazık ki birkaç şube daha açmamıza yetecek kadar paramız yok, borç alıp riske de girmek istemiyoruz. Bu yüzden insanlara işletmemizden hisse senetleri verip bunun karşılığında para alarak birkaç şubeyi daha finanse etme kararı alıyoruz.
Diyelim ki İtalyan Pizza’nın işletme değeri 300.000 Türk lirası. İşletmemizi 50.000 birim hisseye bölüp tanesini 6 liradan satışa çıkarıyoruz.
Bu hisselerin yarısı (yani 25.000 birim hisse) satılıyor, bizim elimizde ise işletmenin diğer yarısı (yani 25.000 birim hisse) kalıyor. Halka arzımızı gerçekleştirdik ve bunun karşılığında 150.000 lira kazandık. İşte artık yeni şubelerimizi açabiliriz.
Bir Şirket Nasıl Halka Arz Edilir?
Halka arz yapmaya hazırlanan bir şirket önce bir yatırım bankasına gider. Yatırım bankaları şirketin değerinin saptanması, gerekli belgelerin temini, hisse senetlerini alacak yatırımcıların bulunması gibi bir takım karmaşık işlemleri halleder.
Eğer İtalyan Pizza’nın menkul kıymetler borsasına girmesini istiyorsak işletmemizi halka açık bir şirket olarak yeniden yapılandırmamız gerekir.
Peki sonra?
Halka arzdan sonra şirket artık piyasanın insafına kalır. Bu durum birçok avantajı ve dezavantajı beraberinde getirir. Yine örneğimizden devam ederek bunların neler olduklarına bir bakalım.
Avantajlar
- Halka arz, kredi almak gibi diğer seçeneklerden daha fazla sermaye sağlayan bir yöntem. Bu yöntemi kullandık.
- Artık şirketimizin gerektiğinde nakit bulabileceği geniş, çeşitli bir yatırımcı yelpazesi var.
- Yani artık İtalyan Pizza’nın sermaye maliyeti düşük.
- Şirketimiz artık herkesin gözü önünde; bu prestijin, toplumsal imajının yükselmesi ve haliyle de satışların ve karın artması anlamına geliyor.
Dezavantajlar
- Artık şirketimizin gidişatı ile ilgili finansal raporlar, muhasabe raporları, vergi raporları gibi bilgileri halka arz etmek zorundayız; bu, rakiplerimiz için bir avantaj.
- Şirketimizin artık sürekli olarak yasal masraflar, muhasebe masrafları, reklam masrafları gibi külfetlerin altına girmesi gerekecek.
- Eğer piyasa, bizim hisselere biçtiğimiz fiyatı beğenmezse hisselerimizin fiyatı düşecek.
- Bununla birlikte, yeni yatırımcıların şirketimize ortak olması nedeniyle artık şirket yönetiminde eskisi kadar söz sahibi olamayacağız; şirket ile ilgili kararlar oy verme yetkisi olan hissedarların toplanacağı yönetim kurulu toplantılarında alınacak.
Peki, her şey hakikaten bu kadar kolay mı?
Tabii ki değil.
Ama yukarıdaki örnek size halka arz sistemin nasıl işlediği, halka arzların öncesi ve sonrası hakkında genel bir fikir veriyor.
