Hisse Senetleri Hakkında Bilmeniz Gereken 10 Şey

Kabul etmek gerekir ki yatırımda borsa ve hisse senetleri söz konusu olduğunda durum biraz korkutucu görünebiliyor. Zira tüm o sayılar, çizelgeler, jargon ve kısaltmalar yeni başlayan herhangi birinin başını döndürmek için yeterli oluyor. Ancak borsanın işleyişi ve hisse senetlerini anlamak göründüğü kadar zor değildir.

Burada hisse senetleri hakkında en çok merak edilen soru ve cevapları bir arada bulabilirsiniz. Böylece temelleri öğrenebilir ya da bilgilerinizi tazeleyebilirsiniz.

1. Bir Şirketin Halka Arz Edilmesi Ne Anlama Gelir?

Halka arz, büyüme planları yapan bir şirketin kaynak toplama yollarından biridir. Kısaca IPO (Initial Public Offering) olarak da bilinen halka arz sürecinde şirket, borsa aracılığıyla hisselerini halkın alım-satımına açar. Yeni hissedarlar şirketin belirli bir kısmını satın alırlar ve bu süreçte (umulur ki) şirket de büyümesi için gereken parayı toplamış olur.

2. Bir Şirketin Kaç Hisse Satacağı Nasıl Belirlenir?

Söz konusu şirket halka arz gerçekleşmeden önce bir yatırım bankasıyla anlaşarak şirketin maddi değerini belirler. Bir şirketin maddi değerinin belirlenmesi için geçmiş ve planlanan kazançlar, kar-zarar oranları, geliştirilmesi planlanan ürünler ve pazarlama bölümünün şirket üzerindeki ilgiyi ne kadar artırabileceği, benzer şirketlerin maddi değeri gibi birçok “şekilli” hesap tekniği kullanılır.

Değer biçme süreci bittikten sonra banka, şirkete kaç birim hisse satması gerektiği konusunda bir tavsiyede bulunur. Bu tavsiye üzerine de yönetim kurulu son kararını verir. Şirket sahipleri şirketin kontrolünü elde tutmak için çoğunlukla hisselerin yarısını satışa sürmeyip kendi ellerinde tutarlar.

3. Bir Şirketin Halka Arzı Sırasında Hisse Birim Fiyatının Ne Kadar Olacağını Kim Belirler?

Siz belirlersiniz, yani en azından bir şekilde. Yüklenici (yani yatırım bankası), satılmasını salık verdiği birim miktarı üzerinden bir temel satış fiyatı hesaplayabilir. Fakat bu fiyatlandırma sürecinin bir parçasını da şirketin halka arzına olan ilgi oluşturur.

Eğer şirkete ilgi fazlaysa temel fiyat yüksek olur. Aksine, şirkete ilgi azsa fiyat da düşük olacaktır.

4. Bir Hisseyi Satın Almanın Karlı Olup Olmayacağını Nasıl Anlarım?

Çoğu insan için teker teker şirket hissesi almak pek de iyi bir fikir değildir. İnsanlar bu konuda genelde arkadaş tavsiyelerini hani hisselerin “peynir ekmek gibi sattığını” veya piyasada şu an neler olduğunu dikkate alırlar ki bunlar, sağlıklı bir yatırım için yapılması gerekenlerin tam tersidir; yapmanız gereken duygusal değil rasyonel davranmak olmalıdır.

Eğer bireysel hisse yatırımına hazırsanız ve risklerin yeterince farkındaysanız şirketlerin durumlarını online olarak Bigpara, Mynet Finans, Yahoo Finance ve Bloomberg gibi platformlar üzerinden inceleyebilirsiniz. Ayrıca şirketlerin fiyat-kazanç oranına bakmanız da iyi olur; eğer F/K oranı düşükse hisseler, ileriye dönük kazançların ve güncel fiyatın 52 haftalık yükseliş ve düşüşlere göre oranlandığında, görece ucuza satılıyor demektir. Ayrıca piyasa analistlerinin raporlarına da göz atabilirsiniz. Bir şirketin yatırımcılarına kar payı ödeyebiliyor olması da finansal açıdan sağlıklı olduğuna işarettir.

Biraz fazla külfetli bir iş, değil mi? Ama esasen üç basit şeye bakmak yeterli. Çünkü hisse dediğimiz şey aslında şirketin varlığının küçük bir parçası. Hisse satın alırken bakmak gereken üç şey var; şirket ne satıyor? Sattığı şey kar getiriyor mu? Şirketi kim yönetiyor? İşte hepsi bu. Daha fazlasını öğrenmek istiyorsanız, bir hisse senedi nasıl araştırılır başlıklı makaleye bakabilirsiniz.

5. Borsa Neden Her Gün Çılgınca Dalgalanıyor?

Dalgalanmalar gayet normal. Petrol fiyatlarından Çin’in ya da ABD’nin ekonomik durumuna, hatta o günkü hava durumuna kadar her şey bu dalgalanmaları etkileyebilir. Yatırımcı olarak sizin yapabileceğiniz en iyi şey bu dalgalanmaları umursamayıp uzun vadeye ve büyük resme odaklanmak olmalıdır.

6. Peki Sıradan Bir Piyasa Dalgalanması ile Gerçek Bir Problemi Nasıl Ayırt Edebiliriz?

Hissenin performansını uygun bir kritere göre değerlendirerek. Örneğin ana borsa endeksinde bir düşüş olması durumunda yatırım yaptığınız büyük ölçekli bir şirketin hisselerinin düşüşe geçmesi de gayet normaldir.

Fakat elinizdeki hisse baz alınan kriterden %5-10 arası daha fazla düşmüşse bu hisseyi elde tutup tutmamak gerektiğini ciddi mana düşünmeniz gerek. Örneğin ana borsa endeksi %10 düşüşteyken sizin büyük şirket hisseniz %11 düşüşteyse o hisseyi bir değerlendirmeye almanız gerekebilir.

Fakat bu, illa elinizdeki hisseyi satmanız gerektiği anlamına gelmiyor. Çünkü yatırım yapmaya başladığınızda günlük dalgalanmalara göre hareket etmemelisiniz. Eğer hisse senedi yatırımcılığına girecekseniz bunu uzun vadeli yapmalı ve buna göre hareket etmelisiniz.

7. Bir Hisseyi Ne Kadar Elde Tutmam Gerektiğini Nasıl Hesaplarım?

Bu sorunun en ideal cevabı şudur: Ne zaman paraya ihtiyacınız olursa o zaman. Zira genel anlamda hissenin değerinin bu konuyla pek bir alakası yok.

Eğer elinizdeki yatırımı kaybetmekten korkuyorsanız da en başa dönmenin bir sakıncası yok. Hisse satışında karar süreci de hisse alım süreciyle aynı. Şirketin kar edip etmediğine ve iyi yöneticilere teslim edilip edilmediğine bakılmalı. Eğer durum hala hisseyi aldığınız zamanki kadar memnun edici ise hisseleri elden çıkarmaya gerek yoktur.

Hatta fiyatlar düşüşteyse o şirkete daha çok yatırım yapmakta fayda bile var.

8. Kar Payı Ödemeleri Nedir ve Niye Bazı Şirketler Kar Payı Ödemeleri Dağıtırken Bazıları Dağıtmaz?

Kar payı ödemeleri (diğer adıyla temettüler) şirketlerin belli hissedarlara şirketin karından ödedikleri paraya denir. Düzenli olarak kar payı ödemesi dağıtan şirketler büyük ve stabil şirketlerdir, ayrıca bunu yapacak kadar da zenginlerdir. Aslına bakarsanız bir şirketin düzenli olarak kar payı ödemesi yapabiliyor olması o şirketin daha çok yatırımcı çekmesini sağlar.

Tabii bu, kar payı ödemeyen şirketlerin her zaman finansal açıdan zayıf olduğunu gösterir demek değil. Şirket kar payı ödemesi dağıtmak yerine elindeki parayı şirketi genişletmeye veya başka bir yolla tekrar şirkete yatırmaya da karar verebilir. Bu yüzden startupların birçoğu gibi hızlı büyümeyi hedefleyen şirketler genelde kar payı dağıtmazlar.

9. Bazı Şirketler Neden Borsadaki Hisselerini Geri Satın Alır ve Bu Durum Benim Hisselerimi Nasıl Etkiler?

Geri satın alma, tıpkı kar payı ödemesi gibi zenginliğini dağıtması ve kalan fazla parayı hissedarlarına dağıtmasıdır. Bu şirketler ne kadar da iyi, değil mi? Bu, işin yalnızca bir yüzü. Geri satın alma öyle basit bir cömertlik hareketinden ibaret değil.

Bu hamle, piyasada daha az hisse kalacağı için şirket hisselerinin birim fiyatının artmasına neden olacaktır. Yani bir şirket en iyi ihtimalle hisseleri olması gerekenden ucuza satıldığını düşünüp hisse fiyatlarını artırmak için böyle bir şey yapar. Öte yandan bu hamle şirketin hisse değerlerinin gerçekten daha değerli görünmesi için de kullanılabilir.

10. Neden Teker Teker Hisse Toplamak Yerine Yatırım Fonlarına Girelim?

Bireysel hisse yatırımcılığı fazla risklidir ve çeşitlendirme sağlamaz, bu yapılabilir ama masrafları artırır. Ayrıca tüm paranızı tek bir hisseye yatırırsanız o hisse düşüşe geçtiğinde çok ciddi miktarlarda para kaybedebilirsiniz (tabii hisseleri elden çıkarma zamanınız geldiğinde hala yükselişte değillerse). Ayrıca tek tek şirketleri inceleyip yatırım yapacaklarınızı bulmak ciddi mesai gerektiren bir iştir.

Yatırım fonuna yatırım yaptığınızda ise fon yöneticileri tüm bu mesaiyi sizin yerinize yapıyor olurlar. Yüzlerce farklı hisseyi bir araya getirip size geniş bir yatırım yelpazesi sunalar. Yatırım fonları hakkında daha fazla bilgi almak ve fonlar aracılığıyla hisse senetlerine nasıl yatırım yapabileceğinizi öğrenmek istiyorsanız, yatırım fonları rehberi bu konuda size yardımcı olacaktır.