Borsada Temel Analiz Nasıl Yapılır?

Yazımda örneklerle basitçe borsa da hisse senedi alımlarında temel analiz nasıl yapılır, değerlendirmelerde hangi faktörlere bakılır anlatacağım.

Temel analiz başka bir değişle fundamental analiz olarak da ifade edilebilir, bu analiz yönteminde en başta global ekonomik ve siyasi durum ve gelişmeler göz önünde bulundurulur. Global gelişme ve durumların ardından hisse senedi alınacak ülkenin o andaki ekonomik, toplumsal ve siyasal durumu mercek altına alınır. Global ve ülkesel verilerden kaynaklanacak risk tahminleri hesaplanır.

Temel analizde; ülkenin ekonomik yapısı ve dinamiklerini anlamlandırabilmek için ülke milli geliri (GSMH), sanayi, hizmet endeksleri, kapasite kullanımı, ülkedeki mevcut faiz oranları, döviz kurunun seviyesi gibi önemli verilerin değerlendirilmesi de gerekmektedir.

Kürsel ve ülkesel bazda değerlendirilen verilerin ardından sonraki aşamada alınması kararlaştırılan hisse senedi değerlendirilmeli. Hisse bazında temel analiz yapılırken, şirketlerin bilançolarına odaklanılır ve genel kabul görmüş olan fiyat/kazanç oranı, piyasa değeri, cari oran gibi şirketlerin objektif değerleri açısından bu önemli veriler analiz edilir. Buradaki kasıt, hissesi alınacak şirketin şu anda ve gelecekteki ekonomik şartlarının tespitidir.

Giriş özetinin ardından detaylara geçelim.

Temel analizin nasıl yapılması gerektiğini ekonomik verilerin takibi, sektör analizi ve şirket / hisse analizi olmak üzere 3 ana başlıkta anlatacağım.

Temel Analiz İçin Başlangıç

Borsa piyasasında yatırımcıların hisse senedi alırken en çok yaptığı ve tercih ettiği analizler yöntemi arasında temel analiz yer alıyor. Temel analiz yapmak hiçte zor değildir. Ekonomi ve Finans haberlerini takip eden ve yorumlayabilen herkes temel analiz yapabilir.

Ekonomik Verilerin Takibi

Temel analizi yapmaya başlamak için; önce kürsel ölçekte daha sonrada ülke bazındaki ekonomik ve siyasi gelişmeler takip edilmeli ardından hisse senedi alınacak şirketin iki paragraf önce bahsettiğim bilanço verilerine bakılmalı. Tüm veriler değerlendirildiğinde olası riskler ortaya çıkarılmalı.

Temel analiz için haber takibi yapmak oldukça önemlidir. Çünkü, kürsel ve ülkesel çapta ekonomik ve siyasi gelişmeleri haberler yoluyla öğreniyoruz. Hiç bir zaman unutmayın ki, borsalarda genel fiyatları mutlak suretle haberler tetikliyor ve fiyatlar buna göre şekilleniyor.

Temel Analiz için Takip Edilmesi Gereken Haberler Neler?

Yalnızca global ya da ülkedeki ekonomik haberler değil aynı zamanda politik haber ve gelişmeleri de mutlaka takip etmemiz şart.

Haberlerin piyasalara nasıl etkilediğini görmek için yakın zamandan bir örnek vermek istiyorum. Şubat 2014 yılından Rusya’nın Kırım’a girdiğini hatırlıyorsunuz. Rusya’nın Kırım’a girmesiyle birlikte ABD Başkanı Barack Obama ve neredeyse tüm Avrupa liderleri Rusya’yı kınadılar. Rusya’yla yapılan görüşmelerden sonuç alınmayınca ve Rusya geri adım atmayınca Mart 2014’te global piyasalarda büyük bir dalga yaşandı. Almanya’da DAX %3, Türkiye’de BIST 100 endeksi %2.18, İngiltere’de FTSE 100 %1.4 değer kaybetti.

Dünyada bu gelişmeler yaşanırken Türkiye’de de aynı dönemlerde yolsuzluk ve siyasi gerginliklerin vuku bulduğunu hatırlarsınız, tüm bu gelişmeleri üst üste koyduğumuzda sonuçları BIST 100’ü olumsuz olarak etkiledi.

Gördüğünüz gibi dünyadaki siyasal gelişmeler hemde ekonomik gelişmelerin tümü piyasaları etkiliyor. Aynı zamanda ülkesel bazda yaşanan bu tarz yerel durumlarda fiyat dalgalanmalarını tetikliyor.

Analiz İçin Hangi Haber Daha Değerli?

Bizim için hangi haberin daha değerli olduğu hangi haberlere dikkat etmemiz gerektiği önemli bir olgu. Bazı haberler birinci derecede önemliyken bazıları çok daha az önemlidir.

Politik haberlerin bizim için önem taşıyıp taşımadığını görebilmek için savaş riskini baz alabiliriz. Örneğin, ortaya çıkan veya mevcutta yaşanan bir politik gerginlik krizinin yerel mi, bölgesel mi yoksa küresel mi olduğuna dikkat edilmeli. Bugün hala dünyanın en büyük ekonomisi ABD’nin diğer ülkelerle yaşadığı tüm politik gerginlikler kürsel piyasaları etkilemektedir. Politik gerginlikler savaş riski taşıyorsa çok daha önemli hale gelir. Savaş riski taşımayan politik gerginlikler kalıcı değildir.

Politik haberler küresel piyasalarda -savaş gibi- kalıcı etkiye sahip değilse o haberin bizim için kalıcılığı yoktur. Kalıcı etkiye sahip olmayan politik haber çoğu zaman hafta veya gün ile sınırlı kalır ve borsa fiyatlarını kısa bir süre etkileyebilir. Önemli olan kalıcı olmasıdır.

Birazda ekonomik verilerin piyasalara etkisinden bahsetmek istiyorum. ABD’nin her yaptığı ekonomik açıklama ve veriler mutlaka takip edilmeli. Mesela, FED kararları, faiz arttırımı, işsizlik oranları vs. gibi. ABD tarafından açıklanan tüm ekonomik veriler; global hisse senetleri piyasası başta olmak üzere altın, petrol ve forex gibi piyasaları etkiler.

İster borsa isterse de diğer piyasalarda yatırım yapıyor olsun, hiçbir yatırımcı Cuma günü ABD tarafından açıklanacak tarım dışı istihdam ve işsizlik verilerine bakmadan pozisyon almaz. Temel analiz içinde ABD’den açıklanan verileri takip etmek mutlak suretle önemli.

ABD tarafından açıklanan ve yalnızca borsa değil her piyasadan yatırımcının takip etmesi gereken genel verilere bakalım;

• Genel işsizlik seviyesi rakamları,
• Tarım dışı istihdam verileri,
• ISM satın alma yöneticileri raporu,
• Haftalık işsizlik başvuru sayıları,
• Enflasyon rakamları,
• Tüketici güven endeksleri,
• Kişisel gelir ve harcamalar,
• GSMH (GDP – Gayrisafi milli hasıla),
• Sanayi üretimi verileri,
• Ticaret açıkları ve emlak sektörüne ilişkin veriler.

Yukarıda haberlerini takip etmeniz gerektiğini söylediğim verilerden en önemlisi Cuma günleri ABD’nin yerel saatiyle sabah 8.30’da açıklanan tarım dışı istihdam verileridir. Her yatırımcı mutlaka bu verinin ışığında hareket eder. Tarım dışı istihdam artışı genel işsizlik oranının düşmesi anlamına geliyor, tam tersi de işsizlik oranın artması manasına gelir. Herhangi bir ülkede tarım dışı istihdam artışı her şeyin yolunda olduğunun en büyük göstergeleri arasındadır. Tarım dışı istihdamında artış yaşanan bir ülkede daha fazla insanın iş gücüne katıldığını ve dolayısıyla o ülkede daha fazla üretim ve tüketim olacağının kanıtıdır.

ABD her ne kadar küresel piyasaları etkiliyor olsa da, küresel piyasaları etkileyen tek ülke değil. Günümüzde küresel piyasaları etkileyen yeni oyuncular da var. Örneğin; Çin, Almanya ve Japonya ülkelerinin de bazı ya da genel ekonomik verilerini takip etmeniz gerekir. Elbette ki, söylememe gerek var mı bilmiyorum ama Euro Bölgesi de küresel piyasaları etkilediğinden radara almanız şart.

Genel olarak bu ülkelerin hangi verilerini/haberlerini takip etmeliyiz diyecek olursanız onları da not düşelim;

• Euro Bölgesi satın alma ve imalat raporları,
• Çin satın alma yöneticileri ve sanayi endeksleri,
• Çin sanayi üretim ve emlak sektörü raporları,
• Almanya sanayi üretim ve IFO iş dünyası endeksleri takip etmeniz gereken belli başlı veriler arasında yer almalıdır.

Peki, Türkiye’de?

Borsada temel analiz için küresel piyasalarda takip etmeniz gereken verilerden bahsettim. Hangi ülkede bulunan şirketten ya da borsa endeksinden işlem yapacaksanız, o ülkenin yerel ekonomik ve politik haberlerini takip etmelisiniz. Örneğin, Borsa İstanbul’dan hisse senedi alacaksak elbette ki, küresel verilerin yanında Türkiye’de açıklanan verilerin takibini yapmamız gerekir.

Mesela; Gayri Safi Milli Hasıla, Yatırım ve İstihdam, Dış Ticaret Dengesi, Sanayi Üretimi, Parasal Tüm Göstergeler, Merkez Bankası verileri ve hisse senedi alınacak olan şirketin sektör verileri takip edilmelidir.

Öte yandan verilerin yanı sıra çıkan ekonomik ve politik haberleri de takip etmeliyiz fakat hangi haberin bizi etkileyeceğini bilmemiz önemli. Yine örneklemek istiyorum, Diyanet İşleri Başkanı ve Ekonomi Bakanın ayrı günlerde çıkıp ekonominin kötü gidişatından bahsettiğini düşünelim. Diyanet İşleri Başkanı tarafından yapılacak ekonomiyle ilgili bir yorum bizim için kayda değer olmayacaktır fakat aynı açıklama Ekonomi Bakanı tarafından yapılırsa işte radara takılması gereken haber bu olur! Aynı durum politik haberler içinde geçerli. Yolsuzluk haberlerinin çıktığı günlerde borsada neler yaşandığını hatırlayın. Anlatmak istediğim bu.

Sektör Analizi

Küresel ve bölgesel haber ve veri takibinin ardından temel analizde yapmanız gereken ikince şey, hisse senedi alacağınız sektörün analizini yapmaktır. Borsada hisse senedi işlem gören apayrı sektörlerde yer alan birçok şirket bulunuyor. Turizm, bilişim, tekstil, banka, gayrimenkul vs. gibi. Örneğin, eğer VakıfBank hissesi alacaksanız BANKA, AvivaSA hissesi alacaksanız SİGORTA sektörünü analiz etmeniz gerekir.

Sektörler Nasıl Analiz Edilir?

Yatırım yapacağınız sektöre ait hemen her gelişmeyi takip etmelisiniz. Özellikle de sektörün ekonomik dalgalanmalar karşısındaki risklerini ortaya koymalısınız. Mesela, sektörün geleceği nasıl görülüyor? ya da sektör ekonomik dalgalanmalardan ne derece etkileniyor? gibi soruların cevaplarını arayabilirsiniz.

Analiz için Sektör Tahminleri

Gelişmekte olan veya büyüme evresinde olan sektörler yatırım için ideal olarak görülür. Sektörü analiz ederken; rekabet koşulları, sektördeki satışlar, geçmiş satış rakamları – karlılık, sektöre ait gelecek beklentisi, sektöre ait devlet teşviklerinin olup olmaması ve sektörde yer alan şirketlerin hisse senedi fiyatlarını ölçüt olarak değerlendirebiliriz.

Şirket Analizi

Temel analizde; ekonomik veri/haber takibi ve sektör analizinin ardından yapılması gereken son şey şirket analizidir. Şirket analizinde amaç gelecekte şirkete ait hisse fiyatlarının ne olacağı ve şirketin gelecekteki performansını ortaya çıkarmaktır.

Şirket Analizinde Hangi Verilere Bakılır?

Hisse senedi almak istediğiniz şirketi finans portallarında sorguladığınızda kolayca geçmiş ve anlık tüm verilerine ulaşabilirsiniz. Bizim şirket analizinde bakmamız gereken temel bilgiler;

• gelir tablosu,
• bilanço,
• likitide oranları,
• faaliyet oranları,
• finansal yapı oranları ve karlılık oranları olmalıdır.

Yukarıda yer alan tüm verilerin ışığında borsada işlem gören hisse senetleri üzerinde temel analiz yapabilirsiniz.