Forex Piyasası Biraz Karışıktır Ama Ne Olduğunu Anlamak için Bir de Bizden Dinleyin
Forex piyasası biraz karışıktır ama şöyle açıklanabilir.
Forex piyasası, döviz alım-satımının yapıldığı, merkezi olmayan bir piyasadır. Haberleri açtığınızda ABD dolarının birim başına ortalama 6,5 Türk lirasından satıldığı gibi ibareler görüyorsunuz ya; işte o forextir. Her ne kadar menkul kıymetler kadar bilinmese de forex, günümüzün en büyük finans borsası konumundadır.
Forex Piyasası
Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) verilerine göre forex ticaretinin hacmi 5.1 trilyon dolar.
Evet, trilyon; 13 basamaklı olan. Rakamlarla verince 5,100,000,000,000 oluyor.
Borsaların aksine forex piyasası hafta sonları hariç 24 saat açık. Forex piyasasında işlemler Türkiye saati ile gece yarısı, Sydney’de gün doğumu ile başlar ve Cuma gecesi New York borsası kapanana kadar devam eder.
Forex piyasası tarih boyunca devletler, merkez bankaları, büyük kurumsal yatırımcılar ve büyük şirketler tarafından domine edilmişti. Bugünse internet bağlantınız olduğu sürece forex piyasasında işlem yapabilirsiniz. Örneğin cebinizdeki telefondan bile forex’e girebilmeniz mümkün.
Forex, küresel ticaretin ve yatırımın kesiştiği bir kavşak noktası gibi. Şöyle düşünün; Türkiye merkezli bir madencilik şirketi, Çin’de üretilen bir ekipmanı satın alacağı zaman forex piyasasına gidiyor. Ya da bir yatırım fonu aldığınızda veya Japonya’daki bir şirketten hisse alıp portföy dağılımı yaptığınızda da paranız forex piyasasından geçiyor.
Forex, birçok ekonomiste göre (merkez bankalarının müdahalelerini çıkardığımızda) kusursuz rekabete en çok yaklaşılan yer. Merkez bankaları bazen kendi ulusal para birimlerinin değerine, para politikaları aracılığı ile etki edebiliyor.
Kusursuz Rekabet Nedir?
Kusursuz rekabet, şu şartların sağlandığı ideal piyasadır;
- Herkes benzer kalitede ürün satar
- Piyasayı kontrol eden tek bir insan yoktur
- Herkesin elindeki pay miktarı görece küçüktür
- Giriş ve çıkış engelleri yoktur
- Neyin alınıp neyin satıldığı konusunda herkesin bilgisi tamdır
Kusursuz rekabet, bir piyasanın alternatif yokluğundan ve rakiplerin giremiyor olmasından dolayı tek bir şirketin piyasanın tamamını kontrol ettiği tekellerin tam zıddıdır.
Kusursuz rekabet varken kimse tekel olamaz zira birçok alıcı ve satıcı vardır, ayrıca fiyatlar tamamen arz ve talep dengesini yansıtır. Bir şey çok pahalılaşırsa aynısının ucuzunu arz eden başka bir firma hemen piyasaya girer.
Herkes hayatını idame ettirecek kadar para kazanır ve daha fazlasını kazanması mümkün değildir, çünkü diğer firmaların pazara girip kar paylarını aşağı çekmesiyle beraber kusursuz rekabet ortamında aşırı kar etmeler ortadan kalkmıştır.
Çok basit bir örnek ile bunun forex’e yansıması şöyle açıklanabilir; eğer bir para biriminin değeri çok yukarılara tırmanırsa insanlar onu elden çıkarıp başka bir para birimine geçerler ve söz konusu para biriminin değeri olması gereken seviyelere geri düşer.
Döviz Kurları
Forex piyasasının bizim bugün bildiğimiz halini alma yolculuğu 1970’li yıllarda başladı. Bundan otuz yıl önce Bretton Woods para değişim sistemi, dünyanın büyük ekonomik aktörlerinin II. Dünya Savaşı sonrasında birbirleriyle nasıl finansal ilişkiler içinde bulunacağının kurallarını belirledi.
Bretton Woods sistemi ile her bir ülke birbirlerinin para birimlerinin (+/- 1 yüzde ile) değiş tokuş edilebileceği bir politika benimseyerek para birimlerinin değerini altına bağladı. Bu altın standardı olarak biliniyor.
Fakat dönemin ABD Başkanı Richard Nixon 1971 yılında ABD doları-altın bağını kesti, diğer dünya ülkeleri de gelecek yıllarda aynısını gerçekleştirdi. Böylece para, hiçbir içsel değeri olmayan bir kavram haline geldi.
Bugün para birimlerinin değeri, forex piyasasında o para birimi için oluşan arz-talep dengesine bağlı. Buna da dalgalı kur sistemi adı veriliyor.
Ekonomistlere göre dalgalı kur sistemi, 1971 öncesindeki sabit kura göre daha tercih edilebilir, çünkü kendi kendini dış ticaret ile dengeliyor. Mundell-Flemming modeline göre bir devletin bir yandan sabit kur kullanırken, serbest piyasa ve bağımsız para politikaları benimsemesi mümkün değildir.
Bugünlerde devletler, serbest piyasa ve bağımsız para politikalarını sabit kurdan daha fazla tercih etmekteler.
Şimdilerde döviz kurlarının dengelerini değiştiren etmenler ekonomik faktörler, politik durumlar ve piyasanın ruh halidir. Ayrıca aşırı derecedeki değer artışı veya düşüşlerde merkez bankalarının olaya müdahale edebilme fırsatı vardır. İşte bu da forex piyasasının tam anlamıyla kusursuz rekabete sahip olmamasının temel nedenidir.
Sözün özü
Dalgalı kur sistemi, para birimlerinin belirli miktarda diğer para birimlerine çevrildiği forex piyasalarının olağan bir parçası. Fiyat belirlemedeki tek etmen döviz piyasalarındaki arz ve talep dengesi.
Forex, 5.1 trilyon dolarlık işlem hacmiyle dünyanın en büyük borsası konumunda. Devlet tahvilleri alırken de, yurt dışına tatile gitmek için döviz satın alıyorken de forex, hayatımızın bir parçası. Bununla beraber, ekonomimiz küresel ekonomiye git gide daha fazla bağlandıkça forexin önemi de artmaya devam edecek.
