TRY Nedir? Para Birimi Kısaltması TRY Ne Demek?
Türk Lirası’nın kısaltılmış hali olan TRY veya TL, ülkemiz Türkiye ve Kuzey Kıbrıs’ın resmi tek para birimidir. Ayrıca Türk Lirası, 2005 yılının başlarında dolaşıma giren ikinci tedavüldür.
Yeniden değerleme esnasında 2005 yılında, hükümet kararı ile Türk Lirası para biriminden son altı sıfırın atılması kararlaştırıldı. Takvimler 2009 senesini gösterdiğinde ise, para biriminin dokuzuncu sayısı yayımlandı.
Şu anda Türk Lirası, genel seyirde tüm zamanların en düşük seviyelerinde seyreden bir değer kaybı sürecinden geçiyor. Bu yayında, TRY nedir gibi sorulara yönelik cevapların yanı sıra Türk Lirası para biriminin tarihi ve genel durumu hakkında birtakım bilgiler vereceğiz.
TRY Nedir?
TRY, Türk Lirası para biriminin, ISO kodu ile temsil edilen kısaltmasıdır. TRY kısaltması genellikle TL şeklinde de ifade edilmekte ve yaygın olarak kullanılmaktadır.
Türk Lirası’nın kısaltması anlamlarına gelen TRY ve TL, hem Türkiye Cumhuriyeti hem de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin kullanmakta olduğu resmi para birimini ifade etmektedir.
Halk arasında her ne kadar yaygın olarak Türk Lirası veya TL olarak ifade edilse de, piyasalarda bu para birimi TRY olarak belirtilmektedir. Örneğin, forex piyasası özelinde USD/TRY paritesi, Amerikan Doları ve Türk Lirası’nın birbirlerine karşı olan değerini göstermektedir.
Türk Lirası (TRY) Tarihi
Türk Lirası yani TRY’nin bir para birimi olarak tanıtılmasını iki aşamada ele almak ve değerlendirmek mümkündür. Çünkü Türk Lirası’nın ilk aşaması 1923 ile 2005 yılları arasını kapsamaktadır. Türk Lirası’nın ikinci dönemi ise 2005 yılında başlamıştır.
Tarihsel süreç boyunca Türk Lirası İngiliz Sterlin’ine, Fransız Frangı’na ve Amerikan Doları’na sabitlenmiştir. Şu anda artık net bir çıpa olmamasına rağmen Türkiye’nin, döviz piyasalarına aktif olarak müdahale etmekte ve TRY değeri üzerinde manipülasyon yaptığı iddia edilmektedir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Aralık 2003 tarihinde para biriminden altı sıfırı atarak ve yeni bir para birimi getirerek Türk Lirası’nın yeniden düzenlenmesini sağlayan yasayı kabul etmiştir.
Yeni Türk Lirası 1 Ocak 2005 tarihinde 1.000.000 eski Türk Lirası’na (ISO kodu TRL) eşdeğer ve 1 yeni Türk Lirası (ISO kodu TRY) oranında ayarlama yapmıştır. Ayrıca önceki Türk Lirası’nın yerini almak üzere piyasada dolaşıma sokmuştur.
Bu yeniden düzenleme ve değerleme, 2005 senesinde yeniden değerlenen Romanya’nın resmî para birimi Romen Leyi’nin bir süreliğine dünyanın en az değerli para birimi haline gelmesine sebep olmuştur.
Öte yandan bu son düzenleme çerçevesinde, Türkiye hükümeti 50, 100 ve 200 cinsinden üç banknot da çıkarmıştır.
Türk Lirası (TRY) Banknotları
Yeni banknot serisi, “E-9 Emisyon Grubu” 1 Ocak 2009 tarihinde dolaşıma girmiştir. E-8 serisi ise, 31 Aralık 2009 tarihinin ardından sona ermiştir, fakat 31 Aralık 2019’a dek merkez bankası şubelerinde kullanılabilir durumda kalmıştır.
E-9 banknotları “Yeni Türk Lirası” yerine doğrudan “Türk Lirası” olarak ifade edilmeye başlanmıştır. Bu yeni banknotlar, özellikle sahteciliğe karşı çözüm sağlamak adına farklı önlem içeren metotlar kullanılarak basılmış ve piyasaya sürülmüştür.
Piyasa sürülen en son grubun nihai farkı, her bir banknotun Türkiye’nin geleneksel özelliklerinden ve coğrafi konumlarından ziyade ikonik Türk karakterini tasvir etmesi olmuştur.
Bu anlamda mesela küçük bir örnek vermek gerekirse, dolaşımdaki en yüksek değere sahip 200 Türk Lirası banknotunun arka yüzünde Yunus Emre’nin tasvirine yer verilmiştir.
Şu anda ülkemiz Türkiye ve Kuzey Kıbrıs’ta 5 TL, 10 TL, 20 TL, 50 TL, 100 TL ve 200 TL’lik banknotlar ile 1, 5, 10, 25 ve 50 kuruşluk madeni paralar dolaşımdadır.
Türk Lirası (TRY) Döviz Kuru Krizi
TRY’nin döviz kuru 2018 yılında değer kaybını devam ettirerek Mayıs ayının ikinci haftasında 4,50 ABD Doları/TL’ye, bir hafta sonra ise 4,90 ABD Dolarına ulaşmıştır.
Önde gelen ekonomistler, Türk Lirası’nda yaşanan ve hızlanan değer kaybının, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın gerekli faiz oranı değişikliklerini yapmasına engel olduğu için Recep Tayyip Erdoğan ile bağlantılı olduğunu öne sürülmüştür.
Ancak elbette genel olarak, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın net ve katı direktiflerine rağmen, Türkiye Merkez Bankası faiz oranlarını sert bir şekilde artırmayı sürdürmüştür.
Diğer yandan, 10 Ağustos 2018 tarihinde Türk Lirası, Türkiye’yi etkisi altına alan ekonomik ve jeopolitik sıkıntıların bir araya gelmesi sebebiyle Amerikan Doları karşısında yüzde 20’den fazla değer kaybı yaşamıştır.
Türkiye’de yükselmeye devam enflasyon ve hükümetin faiz oranlarını düşürme baskınının yanı sıra, ülke ekonomisi ve para birimi üzerinde daha sert bir baskı yaratma potansiyeli olan bir borç krizi de ortaya çıkmıştır.
Halihazırda Türk Lirası, bir devalüasyon aşamasından geçmekte, tarihsel ve ortalama olarak tüm zamanların en düşük seviyelerine gelmesiyle birlikte değer kaybı yaşamaya devam etmektedir.
Türk Lirası’nın Değer Kaybında Son Durum
Kısa bir süre önce Thomson Reuters, 2021 yılı için değeri düşen ve en fazla değer kazanan para birimlerine yönelik grafiksel veriler yayımlamıştır. Buna göre, en fazla değer kaybı yaşayan para birimleri arasında Türk Lirası yer almıştır.
Ajansın yayınladığı verilere göre, en yüksek değer kaybı yaşayan Türk Lirası’nda gerileme sürmeye devam etmiştir. Bu verilere göre TL, 2021 yılının Ocak ayından itibaren Amerikan Doları karşısında ortalama yüzde 14 değer kaybetmiştir.
Öte yandan aynı rapora göre; Kanada Doları, Ukrayna Grivnası ve Brezilya Reali, Amerikan Doları karşısında sene başından bu yana en çok değer kazanan para birimleri arasında yerlerini almıştır.
