Insider Trading Nedir? Gerçek Hayattan Insider Trading Örnekleri

Insider trading, içeriden öğrenenlerin ticareti veya bilgi suistimali olarak da isimlendirilen ve bilinen bir kavramdır. Insider trading kavramının, kimi zaman haberlerde ortaya çıktığını görürüz ve bu işe karışanlara uygulanan sert yaptırımlara şahit oluruz.

Insider trading, üst düzey şirket yöneticilerinden, Martha Stewart gibi ünlü isimlere ve hatta bildiğimiz en iyi yatırımcılara kadar birçok ismin ceza almasına sebep oldu. Üstelik bir kısmı adli para cezası değil, doğrudan hapis cezası yaptırımları ile karşı karşıya kaldı.

Yasa dışı bir uygulama olan insider trading, bir yatırımcı olarak bilerek veya bilmeden yaptığınız işlemlerden dolayı sizlerin de başını yakabilir. Bu nedenle bu kavramı öğrenmeniz gerektiğine inanıyoruz. Peki insider trading nedir, bir başka deyişle bilgi suistimali ne demek ve neden yasa dışıdır?

Insider Trading Nedir?

Insider trading, halka açık bir şirketin henüz kamuoyuyla paylaşılmayan önemli bilgilerine sahip olarak menkul kıymet satın alma veya satma eylemidir. Henüz kamuoyuyla paylaşılmayan bu bilgiler, bir yatırımcının menkul kıymeti almasına ya da satmasına ilişkin kararını büyük ölçüde etkileyebilecek her türlü bilgiyi ifade eder.

Insider trading, içeriden öğrenenlerin ticareti veya bilgi suistimali olarak da bilinir ve bu şekillerde de tanımlanabilir. Dünyanın her neresinde olursanız olun bu üç kavramın her biri yasa dışı olan bu uygulamayı ve suçu ifade eder.

• Insider trading, yasal olmayan bir şekilde kamuya açıklanmayan bilgiler edinerek hisse senedi veya diğer menkul kıymetlerin satın alınması veya satılmasını içerir.
• Ülkemizdeki Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ve diğer ülkelerdeki düzenleyiciler bu eylemi tespit etmek ve ortaya çıkarmakla ilgilenirler.
• Düzenleyicilerin suçları ve suçluları tespit etmesi durumunda hapis veya adli para cezası yaptırımları uygulaması mümkündür.

Insider trading uygulamasında, henüz kamuoyuyla paylaşılmayan bilgilerle, bir şirkete ait bilgilerin halihazırda yasal olarak kamuya açıklanmadığını ve bu bilgilere yalnızca bir kişi ya da birkaç grup insanın sahip olduğu durumu anlatmaya çalışıyoruz. Mesela herhangi bir kişi kamuya açıklanmadan önce belirli raporlara ulaşabilir, bunları bir şekilde edinebilir, dağıtabilir veya bu raporları doğrudan kendi çıkarları için kullanabilir. İşte anlatmaya çalıştığımız durum tam olarak budur.

Insider trading için daha anlaşılabilir bir örnek verelim. Örneğin, Borsa İstanbul’da işlem gören şirketleri ele alalım. Bu şirketlere ilişkin bilgiler önceden duyurulan belirli tarihlerde açıklanır ve Kamu Aydınlatma Platformu (KAP) aracılığı ile de aynı anda herkesle paylaşılır. Bu şirketlere ait bilgilerin herkesle paylaşılmadan birkaç kişi veya bir grup tarafından edinilmesi ve kullanılması ise insider trading suçunun işlenmesine sebep olur.

Insider Trading Hangi Durumlarda Ortaya Çıkabilir?

Insider trading, çok sayıda değişik ve birçok farklı durumda ortaya çıkabilir. Bu uygulamanın nasıl ortaya çıkabileceğini daha iyi anlayabilmeniz için birkaç varsayımsal örnek üzerinden ilerleyelim.

Üst düzey bir devlet çalışanı, borsada işlem görüp petrol ihraç eden bir şirkete fayda sağlayacak yeni bir gelişme hakkında bilgi sahibi olabilir. Böylece gelişme kamuya açıklanmadan önce bu devlet çalışanı ilgili şirkete ait hisse senedi almak gibi bir girişimde bulunabilir. Böylece kazanç sağlayabilir. Bunun aksine aynı şirkete ait kötü bir gelişme mevcut ise yine bu bilgileri herkes öğrenmeden önce elindeki hisse senetlerini satabilir.

Yine borsada hisse senetleri işlem gören halka açık bir şirketin CEO’su ise, önemli bilgileri kamu ile paylaşılmadan, şirketteki birtakım hissedarlara açıklayabilir. Hissedarlar, buna göre hareket edebilir ve bilgiler kamuya açıklanmadan evvel hisselerini satabilir veya daha fazla hisse senedi satın alabilir.

Insider trading yalnızca Türkiye’de değil, diğer ülkelerde de yasal olmayan bir uygulamadır. Mesela dünyanın en büyük menkul kıymetler borsalarından olan NASDAQ ya da NYSE’de işlem gören hisseler için de insider trading uygulaması Amerika Birleşik Devletleri Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) tarafından yasa dışı bir suç olarak tanımlanmıştır.

Buna ilişkin de bir örnek verelim. Mesela, NYSE’de işlem gören bir şirket çalışanı, iyi bir gelişme ile ilgili bazı konuşmalara kulak misafiri olabilir ve bunun piyasadaki etkisini anlar. Sonuç olarak şirketin hisselerini satın alır. Öte yandan kendi adına almasa bile hisseleri aile üyelerinden birinin hesabından da satın alabilir, nitekim bu da insider trading suçuna sebebiyet verir.

Yakın Tarihten Insider Trading Örnekleri

Insider trading suçu bir kez çok işlendi. Bu uygulamaya katılıp suç işleyenler adli para ve hapis cezası gibi yaptırımlarla karşı karşıya kaldı. Gelin şimdi yakın tarihten ve gerçek hayatta yaşanan bazı insider trading örneklerine bir göz atalım.

1. Joseph Nacchio

Telekomünikasyon alanında faaliyet gösteren Qwest Communications International’ın yönetim kurulu başkanı ve CEO’su olan Amerikalı yönetici Joseph Nacchio, insider trading suçundan hüküm giyene dek 1997 ve 2002 yılları arasında şirketin yöneticiliğini yaptı.

Joseph Nacchio, Qwest Communications International’ın telafi edilemez önemli sorunlarını bildiği bir dönemde, sahip olduğu hisse senetlerini satarak 50 milyon dolara yakın kazanç sağladı. Suçu ortaya çıktığında ise 2007 yılında hüküm giydi ve adli para cezası aldı.

2. Martha Stewart

Martha Stewart, bir iş insanı, yatırımcı, yazar ve televizyon ünlüsü olarak Amerika Birleşik Devletleri’nin en tanınan isimleri arasında yer alıyor. Bir benzetme yapmak gerekirse televizyon kanallarında yaptığı meşhur sabah programları ile Stewart’a Türkiye’nin Seda Sayan’ı yakıştırması yapmak yerinde olacaktır.

Şimdilerde finans dünyasında Martha Stewart ImClone Systems Skandalı ile anılıyor. Stewart, ImClone Systems adlı şirkete ait çok sayıda hisse senedine sahipti. Stewart’ın yatırımcısı olduğu şirket Erbitux adlı bir ilacı kurtarıcı olarak görüyor ve ilacın satışı için onay bekliyordu. Ancak tabii, ilacın satışı yetkili kuruluşlardan izin alamadı.

Bu durumu herkesten önce içeriden öğrenen Martha Stewart, o sırada 50 dolardan işlem gören hisselerin tamamını satarak elinden çıkardı. Onay alamayan ilaca ilişkin gelişme herkesle paylaşıldıktan sonra şirket hisseleri çok kısa bir sürede 10 dolara kadar düştü.

Insider trading suçu işlediği tespit edilen Martha Stewart 5 ay hapis, 2 sene gözetim ve 30 bin dolar para cezasına çarptırıldı. Stewart’a bu bilgiyi veren ImClone Systems CEO’su Samuel Waskal ise 7 yıl hapis cezası ve 4,3 milyon dolar adli para cezası aldı. Bu olay tüm zamanlardaki en önemli finansal skandallar arasında yerini aldı.

3. Yoshiaki Murakami

Dünyanın en ünlü Japon yatırımcıları arasında yer alan ve Mirakami Fonu’nun kurucu ortağı olan Yoshiaki Murakami, 2006 yılında insider trading olayına karışan isimlerden biri oldu.

Yoshiaki Murakami, radyoculuk sektöründe faaliyet gösteren Japon şirketi Nippon Broadcasting’in yüzde 5 hissesini satın almayı planlayan Livedoor isimli bir şirket hakkında kamuoyu ile paylaşılmayan bilgilere erişti. Murakami, edindiği bilgileri kullanarak 25,5 milyon dolar kazanç sağladı. Sonunda da cezaya çarptırıldı.

4. Reliance Industries Limited

Yakın tarihte insider trading suçuna karışan bir başka örneklerden biri de Hindistan merkezli bir şirket olan Reliance Industries Limited oldu. Şirket petrokimya, doğal kaynaklar, enerji, telekomünikasyon, tekstil ve perakende sektöründe faaliyetlerde bulunuyor.

Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu (Sebi) tarafından manipülasyon yaparak insider trading suçu işlediği tespit edilen şirket para cezası aldı. Öte yandan CEO Mukesh Ambani başta olmak üzere şirketin önde gelen bazı üst düzey yöneticileri de çeşitli cezai yaptırımlarla karşı karşıya kaldı.

5. Amazon Şirketi

Çok uluslu bir Amerikan e-ticaret ve teknoloji şirketi olan Amazon’un adı da bir süre insider trading eylemi ile anıldı. Şirkette vuku bulan skandal o dönem için gündeme kelimenin tam anlamıyla bomba gibi düştü.

Amazon’un finansal analisti Brett Kennedy bilgi suistimali ile suçlandı. Suçlamalara göre şirketin eski finansal analisti Kennedy, Washington Üniversitesi mezunu Maziar Rezakhani’ye 10 bin dolar rüşvet karşılığında, kamu ile açıklanmadan önce Amazon’un 2015 ilk çeyrek kazançları hakkında bilgi verdi. Suç ortaya çıktığında Kennedy cezaya çarptırılmaktan kurtulamadı.

6. Raj Rajaratnam

Amerikalı eski bir hedge fund yöneticisi ve Galleon Group isimli şirketin kurucusu olan Raj Rajaratnam, insider trading suçu işleyerek on dört adet menkul kıymet dolandırıcılığı ve komplo ile suçladı. Rajaratnam, yapılan yargılama ile 11 Mayıs 2011’de on dört suçlamanın tamamından suçlu bulundu ve 92,8 milyon dolar adli para cezasından hüküm giydi.

Yöneltilen suçlamalara göre Raj Rajaratnam IBM, Intel, McKinsey ve Goldman Sachs’da bir ağ oluşturdu. Bu ağ sayesinde ona halka açık olmayan maddi bilgiler sağlandı. Bu maddi bilgileri kullanan Rajaratnam, milyonlarca dolar yasa dışı kâr elde etti. Sonuç itibariyle de işlediği suç ortaya çıktı ve ceza aldı.

Insider Trading Neden Yasa Dışı Bir Uygulamadır?

Insider trading yasa dışı bir uygulamadır. Esasen, insider trading eyleminin yasa dışı olmasının en temel sebebi, içeriden öğrenenlere piyasada haksız bir avantaj sağlaması ve içeriden birinin bir şirketin değerini yapay olarak etkilemesidir.

Bu bağlamda insider trading, yatırımcıların menkul kıymetler piyasalarının adilliğine, şeffaflığına ve bütünlüğüne olan güvenini zayıflattığından, düzenleyici ve denetleyici kurumlar, bu eylemin ihlallerinin tespiti ve kovuşturulmasını öncelikli olarak ele alırlar.

Siz veya tanıdığınız biri insider trading yaptıysa, bu hukuki yardım gerektiren ve kesinlikle göz ardı edilmemesi gereken çok ciddi bir durumdur. İçeriden biri veya suç ortakları önemli adli para cezalarına ve hatta hapis cezalarına çarptırılabilir. Bu nedenle bu eyleme karşı dikkatli olmanız gerektiğinin altını tekrar çizelim.

Insider Trading Yaptırımları ve Verilen Cezalar

Herhangi bir kişi insider trading eyleminde bunursa ve bu suç tespit edilirse hapishaneye gönderilebilir, adli para cezasına çarptırılabilir veya çoğu zaman da bunlardan her ikisi birlikte gerçekleşebilir.

Ülkemizdeki denetleyici ve düzenleyici işlemleri yürüten Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), insider trading eylemlerini bilgi suistimali olarak tanımlamıştır. SPK’ya göre bu eyleme karşı suç işleyen kişiler hakkında üç yıldan beş yıla kadar hapis ve/veya adli para cezası hükümleri öngörülmüştür.

Gerek ülkemizde gerekse de yurt dışında bulunan ülkelere ait sermaye piyasası denetleyici ve düzenleyicileri insider trading suçuna ilişkin kontrol mekanizması kullanmaktadır. Eylemlerin tespiti halinde de kişilere hapis ve adli para cezası uygulanmaktadır.