Lot Ne Demek? Forex, VİOP ve CFD Ürünlerde Lot Kavramı

Lot, sermaye piyasalarında finansal enstrümanlar alıp satıyorsanız veya alıp satmaya başlamışsanız sıklıkla karşı karşıya kalabileceğiniz temel kavramların başında gelir. Forex, VİOP, CFD ürünlerde ve borsada hisse senedi alım satımı yapıyorsanız bu kavramı anlayarak öğrenmeniz gerekir.

Yatırımcılar ve günlük işlemciler, piyasalarda finansal enstrümanlar alıp sattıkları zamanlarda, ne kadarlık bir yatırım yapmak istediklerini belirtmek için lot olarak ifade edilen bu kavramı bilirler. Öte yandan uygulamalı olarak da bunu sıklıkla kullanırlar.

Lot olarak ifade edilen bu kavram bazı finansal ürün gruplarına göre farklılık gösterir. Örneğin hisse senedi piyasası, VİOP, CFD ya da Forex gibi ürünlerde alım satım yapıyor veya yapmak istiyorsanız, sizin de lot kavramının bu çeşitli finansal enstrümanların her birine göre ne ifade ettiğini biliyor olmanız önemlidir.

Buradaki makalemizden yararlanarak lot ne demek, nedir, bu kavram belirli enstrümanlara yönelik olarak hangi anlama gelir öğrenebilir ve çeşitli ürünlere yönelik bu hususta hazırladığımız bazı örnekleri inceleyebilirsiniz. Verdiğimiz lot örnekleri sayesinde bu kavramı daha iyi bir şekilde anlayabilirsiniz.

Lot Ne Demek?

Lot, bir işlem birimi sayısıdır ve bir finansal enstrümanın, doğrudan kendisi ya da katları ile işlem yapılabilecek asgari değer veya minimum miktar anlamına gelir. İşlem birimi sayısı ise lot büyüklüklerine göre belirlenir.

Çeşitli sermaye piyasası araçları göz önüne alındığında, lot kavramı ve birim sayılarının ifadesi değişiklik gösterebilir. Örneğin, Forex piyasasında 1 lot, 100.000 birimden oluşurken; borsada işlem yapan bir yatırımcı için lot, 1,00 TL nominal değerli payı gösterir ve bu değeri ifade eder.

Yatırımcılar 1 lot ne kadar sorusuna cevap arıyor. Makalemizin başından itibaren belirttiğimiz gibi 1 lot; borsa, forex, VİOP ve CFD ürünleri için farklılık gösterir. Bu kavramın daha iyi anlaşılabilmesi için şimdi gelin farklı sermaye piyasası araçlarına göre bir inceleme yapalım ve bazı örnek üzerinde duralım.

Hisse Senedi Piyasasında Lot

Hisse senedi piyasalarında 1 adet hisse senedi 1 lot eş değeridir. Hisse senedi işlem emirleri 1 ve katları olacak şekilde devam etmektedir. Öte taraftan hisse senedi piyasalarında 1 lot 1,00 TL nominal değerli hisse senedine eş değerdir.

Söz gelimi, borsada tüm hisse senedi ve yeni hisse senedi alma hakkı işlemlerinde işlem birimi olarak 1,00 TL (nominal) = 1 adet = 1 lot eşitliği uygulanmaktadır. Bu çerçevede tekrar değerlendirdiğimizde, mesela Borsa İstanbul’da hisse senedi alım satımı yapan bir yatırımcının karşılaştığı “lot” kavramı, kısaca 1,00 TL nominal değerli payı ifade ediyor olacaktır.

Forex Piyasasında Lot

Günlük işlem hacmi bakımından en büyük ve dünyadaki en likit piyasa olarak kabul gören Forex piyasasında lot kavramı, 100.000 adetlik bir büyüklüğü ifade etmektedir. Forex piyasasında lotlar; lot, mini lot ve mikro lot olarak sınıflandırılır.

Bu piyasada standart 1 lot 100.000 birime eşittir. Mini lot olarak da ifade edilen 0,1 lot ise 10.000 birime eşittir. Mikro lot ise 0,01 lot yani 1000 birimi ifade etmektedir. Bunların tam olarak ne anlama geldiğinin anlaşılabilmesi için birkaç örnek verelim.

Lot: GBP/USD paritesinin fiyatının 1.2400 olduğunu düşündüğümüz takdirde 1 lotluk alış işlem hacmi 100.000 x 1.2400 = 124.000 USD büyüklüğüne eşit olacaktır. Özetle, 1 lot, 100.000 birime eş değer olacaktır.

Mini Lot: GBP/USD paritesinin fiyatının 1.2400 olduğunu varsaydığımız durumda 0,1 lotluk alış işlem hacmi 10.000 x 1.2400 = 12.400 USD büyüklüğüne eşit olacaktır. Kısacası, bir mini lot, 0,1 lot yani 10.000 birime eşit olmuş olacaktır.

Mikro Lot: GBP/USD paritesinin fiyatının 1.2400 olduğunu düşündüğümüz zaman 0,01 lotluk alış işlem hacmi 1000 x 1.2400 = 1240 USD büyüklüğüne denk olacaktır. Daha basit bir şekilde izah etmek gerekirse, bir mikro lot, 0,01 lot yani 1000 birime eşit olacaktır.

Forex piyasasında işlem yapmanın göz ardı edilemeyecek yegane avantajlarından biri olan Forex kaldıraç sistemi burada parantez açılması gereken önemli bir husustur. Zira Forex piyasasında yatırımlarınızda kullanacağınız kaldıraç oranı, hesabınızda bulunması gereken teminat miktarını doğrudan etkileyecektir. Bu bağlamda tercih ettiğiniz lot miktarı ve paritenin fiyatı sabit durumda iken, kaldıraç oranını yükseltmeniz daha düşük bir teminat ile aynı işlem hacmine yatırım yapabilme olanağını beraberinde getirecektir.

Kaldıraç Oranın Teminata Etkisi

Örneğin 1 lotun 100.000 birimlik işleme tekabül ettiği bir işlem yaptığınızı var sayalım. GBP/TRY paritesinde 1:1’lik bir kaldıraç kullanmayı tercih ederek işlem yapmak istediğiniz bir durumda 1 lotluk işlemin sonunda 100.000 sterlin almış olursunuz. İşte bu örnek işlem için 100.000 x (Sterlinin TL karşılığı) kadar bir teminatına sahip olmanız gerekecektir.

Bütün bunlarla birlikte küçük bir daha parantez açıp farklı bir örnekleme yapmak gerekirse, GBP/TRY paritesinde 1:1 kaldıraç kullanarak 0.5 lotluk bir işlem yapmak istediğinizde ise 0.5 x 100.000 x (GBP’nin TL karşılığı) kadar bir teminata sahip olmanız gerecektir.

Lot Büyüklüğünün Teminat Miktarına Etkisi

Kaldıraç oranı ve yatırım yapılması düşünülen dövizin fiyatının sabit olduğu bir durumda, lot miktarını arttırmak daha fazla teminat yatırmayı gerekli hale getirir. Lot miktarını azaltmanız durumunda ise daha düşük teminat tutarı ile işlem yapmanız mümkün olabilecektir.

Örneğin, kaldıraç oranı 1:100 ve fiyat 1.2400 seviyesindeyken 1 lot GBP/USD alım işlemi için yatırmanız gereken teminat miktarı; Teminat = (1.2400 x 100.000 x 1) / 100 = 1.240 dolar iken, lot miktarınızı azaltarak 0,1 olarak ayarlamış olduğunuzda yatırmanız gereken teminat miktarı Teminat = (1.2400 x 100.000 x 0,1) / 100 = 124 dolar olacaktır.

VİOP Piyasasında Lot

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) işlemler yapmayı düşünüyorsanız lot kavramını iyi bir şekilde anlamanız ve idrak etmeniz gerekir. VİOP’ta herhangi bir işlem için emir verirken ne kadarlık bir yatırım yapmayı tercih ettiğinizi belirtmeniz gerekir. Bunu da emir penceresinde bulunan “işlem hacmi” sekmesinden yararlanarak yapabilirsiniz.

VİOP içerisinde işlem gören ve sizin de yatırım yapmayı düşündüğünüz enstrümanın bir lotunda ne kadar ürün yer aldığını bilmeniz yatırımınızın boyutunu anlayabilmeniz bakımından size yardımcı olacaktır. Mesela, nasıl ki bir marketten alışveriş yaparken hangi ürünlerden kaç adet almak istediğinizi biliyorsanız VİOP’ta da alıp satmayı düşündüğünüz ürünlerin miktarını bilmeniz gerekecektir.

İşlem platformunda emir türünü seçtikten sonra atmanız gereken ilk adım hacmi girmek olacaktır ve buraya gireceğiniz rakam lot cinsinden olacaktır. Varsayalım ki buraya “1” yazarsanız emriniz 1 lot üzerinden açılışmış olacaktır. Haliyle de böyle bir işlemde ne kadarlık bir ürün alıyor olduğunuzu biliyor olmanız önem arz edecektir.

VİOP Ürünlerinde Lot Büyüklükleri

VİOP’ta halihazırda bulunan ve özellikle de yoğun işlem gören bazı ürünlerin lot büyüklüklerini anlamanıza yardımcı olmak istiyoruz. Bu nedenle de piyasada yoğun olarak işlem gören ürünleri ve lot büyüklüklerini aşağıda sıralamayı uygun buluyoruz.

VİOP piyasası ürünleri göz önüne alındığında;

• Hisse Senetleri: 1 lotta 100 hisse senedi bulunur
• Gram Altın (XAUTRY): 1 lotta 1 gram altın bulunur
• Ons Altın (XAUUSD): 1 lotta 1 ons altın bulunur
• Dolar/Türk Lirası (USDTRY): 1 lotta 1.000 USD bulunur
• Euro/Türk Lirası (EURTRY): 1 lotta 1.000 EUR bulunur
• Sterlin/Dolar (GBPUSD): 1 lotta 1.000 GBP bulunur

Bunların haricinde VİOP’ta yoğun olarak işlem gören BİST Sınai Endeksi (XUSIN) ve BİST Bankacılık Endeksi’nde (XBANK) her 1 lot 100 endeks parçasını barındırır. Ayrıca yine oldukça sık işlem yapılan ve kısaca VİOP 30 olarak da bilinen BİST30 Endeksi’nde (XU030) diğerlerine benzer şekilde 1 lotta 100 endeks parçası bulunur.

VİOP’ta Seyrek İşlem Yapılan Ürünlerde Lot Büyüklükleri

Henüz gelişmekte olan bir piyasa olduğundan dolayı VİOP’ta hiç işlem yapılmayan ya da diğerlerine nazaran daha seyrek işlem yapılan ürünler de yer almaktadır. Mesela, Ruble/Türk Lirası (RUBTRY) veya Yuan/Türk Lirası (CHNTRY) bunlara örnek olarak gösterilebilir. Hem RUBTRY hem de CHNTRY’de 1 lotta 100.000 birim karşılık bulunur.

Ek olarak, Ege Pamuk (COTEGE) 1 lotta 1.000 kg pamuk bulunur. Anadolu Kırmızı Buğday’da (WHTANR) 1 lotta 5.000 kg kırmızı buğday bulunur. İskenderun Çelik Hurdası’nda (HMSTR) 1 lotta 10 ton çelik hurdası bulunur. Son olarak, Borsa Yatırım Fonu (FBIST) ise 1 lotta 10 adet borsa yatırım fonu diğer bir deyişle ETF bulundurur.

CFD Ürünlerde Lot

Fark kontratları olarak da bilinen CFD ürünlerinde lot farklılık gösterir. Mesela, CFD işlemlerini forex üzerinden yapan bir yatırımcı Brent Petrol’de 1 lot seçimi yaptığında “1.000 Varil” petrol işlemi yaparken, aldığı pozisyonun büyüklüğü de “1.000 x Brent Petrol Fiyatı” olarak hesaplanır. Söz gelimi, CFD’de 1 lot Brent Petrol 1.000 varile tekabül edecektir.

Buna benzer olarak fark kontratları ile Dow Jones Endeksi (US30) yatırımı yapmak isteyen bir yatırımcı düşünelim. Bu durumda yatırımcı 1 lot seçimi yaparsa bu 10 kontrata eşit olur. Yani, bu yatırımcı “10 x US30 Fiyatı” pozisyon büyüklüğü almış olacaktır.