Yatırımın Temelleri: Neden Yatırım Yapmalı?

Yatırımın Temelleri dersine hoş geldiniz! Eğer yolunuz buraya düştüyse muhtemelen ya kenarda bir miktar paranız var ya da kenarı bir miktar para atmayı düşünüyorsunuz. Fakat öncelikle bazı şeyleri açığa kavuşturmak gerekiyor. Yatırım yapmak neden zekice bir fikirdir?

Basitçe söylemek gerekirse; yatırım yapmayı para kazanmak için istersiniz. Görece zahmetsiz bir uğraştır ve getirisi iyidir. Yatırım yaparak geleceğinizi şekillendirmek için harcayacağınız çok daha fazla para kazanabilirsiniz.

İster sıfırdan başlıyor olun, ister kenarda bir miktar paranız olsun, yatırım temelleri makalemiz finansal anlamda iyi konumda olmaya giden yolculuğunuzda size yardımcı olacaktır.

Amaçlarınızı Bilin

Ne için yatırım yapıyorsunuz? Finansal anlamda sıkıntısınız ve rahat bir gelecek için mi? Şu hep hayalini kurduğunuz dünya turu için mi? Emekli olunca yerleşeceğiniz, Hawaii’nin güneşe doymuş tepelerine inşa edilmiş muhteşem bir ev için mi?

Diyelim ki kenara koyduğunuz ve borsada hisse senetlerine yatırmak istediğiniz 2,000 lira paranız var. Eğer bu paranız her yıl yüzde 10 büyürse, bu 2 binlik başlangıç tutarı 30 yılda 34,990 lira olur. Bu miktar belki hayallerinizdeki o evi satın almaya yetmeyebilir ama en azından peşinatını karşılar.

Belki de elinizde öyle boş boş duran bir 2,000 lira yok; ama yine de öğle yemeği paranızla yatırım yapabilirsiniz. Öğle yemeğinizi yanınızda getirerek yılda 250 gün boyunca günde yaklaşık 4 lira kenarı atabilirsiniz. Çok değil belki ama eğer daha 20’li yaşlarınızın başındaysanız, bir yatırımcının en önemli dostuna sahipsiniz demek; zamana.

Bu parayı kullanarak, yılda ortalama yüzde 10 büyüyecek bir hisse senedi yatırımı yapsanız paranız 46 yılda 1 milyon lirayı geçecektir; o zamana kadar siz de emekli olacak yaşa gelirsiniz zaten.

Tabii diğer yandan zaman ilerledikçe finansal durumunuz rayına oturacağı için daha fazla para ile de yatırım yapabilirsiniz. Aylık 166 lira yatırarak (ki öğlen yemeği paranızın ve eğlence giderleri için harcadığınız paranın toplamı büyük ihtimalle daha pahalıya gelir) 39 yılda milyon lira çıtasını geçebilirsiniz.

Bileşik Faizin Gücü

Aşağıdaki tabloda 100 liralık tek bir yatırımın farklı oranlarda nasıl büyüme gösterebileceğini görebilirsiniz.

• Yüzde 10 mevduat faizi veya devlet bonoları ile ne kadar kazanabileceğinizi,
• Yüzde 15 normal şartlarda borsanın yaklaşık ortalama büyüme oranı ile ne kadar kazanabileceğinizi,
• Yüzde 20 ise mesela kendi hisselerinizi kendiniz seçip gelişmiş yatırım teknikleri kullanarak ne kadar kazanabileceğinizi gösteriyor.

Peki, nasıl oluyor da bu kadar ufak yüzdelik farklar uzun vadede bu kadar büyük değişikliklere yol açıyor? İşte bu bileşik faiz dediğimiz mucizenin eseri.

Yani bir süre sonra yatırımlarınızdan kazandığınız paralar da size para kazandırmaya başlıyor, daha sonra oradan gelenler de tekrar para kazandırıyor ve yatırımlarınız çok hızlı bir şekilde büyüyor.

Zaman geçtikçe veya kâr payı büyüdükçe sonuçlar katlanarak artacak. Örneğin 20’li yaşlarda yatırım yapmaya başlasanız, o 100 lira paranın özellikle ileriki yıllarda nasıl büyüdüğünü göreceksiniz.

Bir Başka Örnek Büyüme Oranı

Farklı bir açıdan bakmış olmak adına gelin iki genci ve hayatları boyunca geliştirecekleri birikim alışkanlarını karşılaştıralım.

Ceren sık sık çeşitli işlerde çalışıyor ve boş zamanlarını kitap okuyarak değerlendiriyor. 15 yaşından itibaren on yıl boyunca yıllık 1000 lira para biriktiriyor ve bu parayı hisse senetlerine yatırıp yıllık ortalama yüzde 12 kâr ediyor. 10 yıl sonra kabuğundan çıkınca kenarı para koymayı bırakıyor ve kazandığı her parayı gece kulüplerinde ve dünyanın her bir köşesinde yaptığı lüks tatillerde harcıyor. Fakat ilk birimlerini borsada tutmaya devam ediyor.

Şimdi Ceren’in hesabını, aldığı ilk maaşlarını gençlik heyecanına kaptıran Özgür ile karşılaştıralım. Özgür 40 yaşındayken anne-babasının hiçbir birikimleri olmadan emekli olduklarını görünce kafasına bir şeyler dank ediyor. Önündeki 25 yıl boyunca her yıl 10.000 lira kenarı atmak için dirayetle para biriktiriyor. Tahmin edin kimin 65 yaşında daha fazla parası olur? Evet, Ceren’in. Baştan çözdünüz olayı zaten, değil mi?

10 yıl boyunca yaptığı yıllık 1000 liralık yatırım (yani totalde 10.000 lira; Özgür’ün kenarı yalnızca bir yılda koyduğu para) Ceren 65 yaşına gelene kadar hesabı 1.8 milyon liraya ulaşacak. Öbür yandan Özgür ise kendi cebinden kenarı 25 yıl boyunca para koyacak ama 25 yılın sonunda 1.5 milyon lira parası olacak.

Bu örnekte iki arkadaş da gelecekte maddi sıkıntı çekmeyecek ama siz varılmak istenen konuyu anladınız; Ceren’in çalışarak kazandığı paranın büyümek için 50 yılı vardı ve üstelik Ceren için o para olmasa da olurdu.

Kaçınılması Gereken Genel Yanlışlar

Yatırımın temelleri denince kaçınmanız gereken ve sıkça yapılan bazı yanlışlara da ucundan kıyısından mutlaka değinmek gerekiyor. Zira yatırım yapma düşüncesindeki bir yatırımcı, henüz yatırım bile yapmaya başlamadan aşağıdaki hatalara kendi kaptırabiliyor.

• Hiçbir şey yapmamak. Çeşitli yatırımlarınızın veya tercihen borsanın yatırım yaptığınız ilk günden ya da ilk yıldan yükseleceğinin herhangi bir garantisi yok. Fakat bir şeyin garantisi var; hiçbir şey yapmamak sizin için hiçbir fayda sağlamayacak.
• Geç başlamak. Yatırım kariyerinizi geciktirmekten daha büyük tek suç hiç başlamamak. Ne kadar erken başlarsanız o kadar iyi olduğunu zaten gördük. (Yukarıdaki bileşik faiz örneğine tekrar bakmayı düşünün.) Eğer yirmilerinizi geride bıraktıysanız, madde başlığını şununla değiştirin; hemen başlamamak.
• Kredi ve kredi kartı borçlarınızı ödemeden başlamak. Eğer kredi borcunuz varsa mevduat hesabınızdaki parayı kredi borcunuzu ödemek için kullanın. Önce borcunuzu ödeyin, yatırım işini sonra düşünürsünüz.
• Kısa vadeli yatırımlar yapmak. Yalnızca kısa vadede ihtiyaç duyacağınız paraları kısa vadeli yatırımlarda kullanın. Eğer elinizde önünüzdeki 3 yıl veya 5 yıl boyunca ihtiyacınız olmayacak bir para varsa onunla yatırım yapın. Eğer önümüzdeki yıl satın almayı düşündüğünüz bir ev peşinatı ödemek veya tatile çıkmak için harcamayı düşündüğünüz bir miktar para varsa onu kısa vadede daha güveli olan para piyasası fonlarına veya vadeli mevduat hesaplarına yatırın.
• Risk almamak. Eğer gençseniz yatırım için ayırdığınız paranın çoğu menkul kıymetlerde olmalı. Zira genç olduğunuz için piyasada yaşanacak iniş çıkışlara dayanıp piyasanın uzun vadede ekmeğini yiyecek bolca zamanınız var demektir. İleriki zamanlarda daha düşük riskli yatırımlar yapmak isteyebilirsiniz ama bir yatırımcının portföyünde hisse senetleri her zaman için aslan payına sahip olmalıdır, özellikle de risk alabileceğiniz gençlik yıllarınızda.
• Gereksiz riskler almak. Her yatırım herkes için değildir. İstediğiniz kadar cesur olun, tüm paranızı sizi batıracak bir yatırıma gömmek hiç de akıllıca bir şey değildir.
• Koleksiyonu yapılan şeyleri veya lotoyu yatırım olarak görmek. Eğer eski çizgi romanlar, çeşitli koleksiyonlar veya ikinci el spor eşyaları geleceğinizi finanse etmek için yeterli olsaydı borsa diye bir şey olur muydu? Bizce olmazdı. Mücevherleriniz, çeşitli koleksiyonlarınız veya şans diye satın aldığınız milli piyango biletleri gibi şeyleri ileride size para getirecek şeyler olarak görmeyin.
• Piyasada sürekli al-sat yapmak.  En iyi yaklaşım uzun dönem için planlar yapmaktır. Zira yatırımlarınızı iyi seçerseniz bu yatırımların uzun vadedeki getirisi beklediğinizden çok daha fazla olacaktır. Piyasada sürekli al-satçılık yapmanın (elinizdekileri kısa vadede elden çıkarmak) alacağınız kâr payını azaltacağı gibi ve uzun dönem yatırımcıların hiç çaba sarf etmeden kazandıkları uzun vadeli kazançlardan mahrum kalacaksınız.

Yatırımın Temelleri dersini bitirdiniz. Bu makalede, bileşik faizin gücünü gördünüz ve yatırımınızı batırabilecek, kesinlikle kaçınılması gereken bazı hataların neler olduğunu öğrendiniz.

Bileşik faiz, yatırım yapmaya hemen başlamanızın tek ve en önemli nedeni. Paranızın yatırımlarda kaldığı her günün size para daha fazla para kazandırdığını ve böylelikle finansal olarak sabit bir geleceğe doğru yelken açtığını unutmayın.