Piyasa Riski Nedir? Piyasa Riski Yönetimi Teknikleri

Piyasa riski olarak bilinen yaygın kavram, çoğu zaman sistematik risk olarak da bilinir ve bu şekilde de ifade edilir. Piyasa riski tespiti ve bu riskin yönetimine dair modeller profesyonellerce sıklıkla kullanılır.

Her yatırımcının veya piyasalara ilgi duyan hemen herkesin bilmesi gereken farklı piyasa riski çeşitleri bulunur. Örnek vermek gerekirse ülke riski, kur riski, faiz oranı riski, hisse senedi fiyatı riski ve emtia riski bilinmesi gereken bu piyasa riski çeşitlerinin başında gelir.

Piyasa riski yönetimi farklı yollarla yapılabilir. Yaygın olarak alanında profesyonel ve uzman analistler, istatistiksel risk yönetimi yolunu kullanarak potansiyel kayıpları ortaya çıkarmak için Riske Maruz Değer (RMD) modellemesi veya beta katsayısı türünde ölçüm teknikleri kullanırlar.

Bir yatırımcı olarak, henüz piyasa riski kavramının ne anlama geldiğini biliyor olsanız dahi bu riski öğrenmeli ve bu riske karşı temkinli olmanız gerekir. İşte tam da bu sebeplerden dolayı buradaki içerikte, bu kavrama ilişkin birtakım hususlara değinmiş olacağız.

Piyasa Riski Nedir?

Piyasa riski, herhangi bir yatırım kararı ile ilişkili belirsizlik anlamına gelir. Buna ek olarak piyasa riski kavramı çoğu zaman çeşitlendirilemez risk olarak da bilinen sistematik risk şeklinde de adlandırılır.

Fiyatlarda vuku bulan dalgalanmalar çoğu durumda bütün finansal piyasayı etkisi altına alan birtakım unsurlardaki beklenmeyen ve tahmin edilmesi son derece güç olan dalgalanmalar vasıtasıyla ortaya çıkar.

Piyasa piyasa riski, özellikle sektör veya yatırım yapılan şirket ile ilişkili değildir. Buna kıyasla piyasa riski, genel olarak piyasasının performansı ile ilişkilidir. Söz gelimi, piyasa risk için spesifik bir noktaya değil, büyük resme odaklanılması gerekir.

Bu açıdan ele alındığında, piyasa riski denildiğinde, bir yatırımcının, faiz oranları, ödemeler dengesi durumu, mali açıklar, enflasyon ve jeopolitik unsurlar gibi finans piyasalarının doğasındaki çeşitli makro değişkenleri dikkate alması gerekir.

Piyasa Riski Neden Önemlidir?

Piyasa riskini bilmek ve anlamak hemen her yatırımcı için oldukça önemlidir. Öyle ki her bir yatırımcı, en azından şu an için piyasa riski kavramını kullanmayıp bilmiyor olsa bile, çeşitlendirilmesi mümkün olmayan bu riske karşı dikkatli olmalıdır.

Dünya finans piyasalarının kalbinin attığı Wall Street başta olmak üzere; Borsa İstanbul, diğer borsalar ve benzer alanlardaki panikler ve çöküşler genel piyasa bilgisinin ayrılmaz bir parçasıdır. En başta bunu kesinlikle idrak etmek gerekmektedir.

Her yatırımcı, illaki bir dönemde, 1929 Wall Street İflası, Kara Pazartesi veya hiç olmadı lale çılgınlığı olaylarını duymuştur. İşte bu bağlamda bu olayların yaşanmasına sebep olan unsurları anlayabilmek için piyasa riski denilen kavramın bilinmesi önemlidir.

Bu kapsamda, örneğin patlama olasılığı bulunan bir ekonomik balon veya finansal bir balonun işaretlerinin aranması için kur riski, hisse senedi fiyatı riski, faiz oranı riski ve emtia riski gibi piyasa riskini oluşturan temel nedenler mutlak suretle bilinmelidir.

Piyasa Riski Türleri Nelerdir?

Piyasa riski türleri arasında ülke riski, kur riski, emtia riski, faiz oranı riski ve hisse senedi fiyatı riskini sıralayabiliriz. Piyasa riski kavramını farklı yerlerden görmek ve değerlendirebilmek için bu türleri bilmek gerekir. Bunlara ek olarak, bu türlerin her birinin ne anlama geldiğini de doğru bir şekilde idrak etmek gerekir.

1. Ülke Riski

Finans piyasalarının kontrolünde olmayan pek çok makro değişken faktör, bir yatırımın getiri durumunu etkileyebilmektedir. Bu makro değişkenler genel olarak ülke riski adı altında belirtilir. Bu ülke riskleri arasında siyasi istikrarsızlıklar, iş yapabilme kolaylığı veya zorluğu, mali açıklar ya da doğal afetlere açıklık gibi etkenler yer alır.

Bütün bu hususlar dikkate alındığında, finans piyasalarının kontrolü dışında kalan bu tür makro değişkenler önem arz eder. Bu kapsamda da ülke riski faktörleri, uluslararası ya da yerel yatırım kararları alınırken her yatırımcı tarafından önemsenmelidir.

2. Kur Riski

Döviz kuru riski ya da aynı anlama gelen şekliyle kur riski de piyasa riski türleri arasında yer alır. Kur riski, yatırımcıların elde edeceği getiri değerinin, yerel para cinsinden değerinin değer kaybı yaşaması durumunda düşüşünü ve zarara uğrama ihtimalini tanımlar.

Bu türden bir yatırımın değer kaybetme riskini minimum seviyeye indirmek için pek çok gelişmekte olan ülkeler kapsamında piyasa ekonomisi, yüksek döviz rezervleri bulundurmayı tercih eder. Böylece ihtimal dahilinde olan olası bir değer kaybının rezervlerin satılması ile dengelenmesi amaçlanır. Kur riski, özellikle uluslararası yatırımlar yapan yatırımcıların göz önünde bulundurması gereken bir faktördür.

3. Emtia Riski

Başta petrol olmak üzere tahıl gibi emtia grubunda yer alan belli başlı ürünler, her ekonomi için olmazsa olmazdır. Çünkü bu tür emtialar, dolaylı girdi şeklinde kullanılması hasebiyle pek çok temel malın üretim süreci için gerekliliktir.

İşte tam da bu nedenle, emtia fiyatlarında yaşanması muhtemel bir dalgalanma, piyasanın genel gidişatını etkileyebilir. Bu da fiyatları aşağı yöne çekerek çoğu zaman arz yönünde bir kriz ortaya çıkarır. Buna benzer krizler, hisse senedi fiyatlarında ve performansa dayalı temettülerde düşüşlerin yaşanmasına sebebiyet verebilir.

Buraya küçük bir ekleme de yapmak gerekir. Zira genel olarak, emtia riski, siyasi istikrarsızlık, savaş, kuraklık ya da diğer herhangi bir beklenmedik olay sonucunda vuku bulabilir. Ek olarak, bunlardan herhangi biri tarafından da bir şekilde tetiklenebilir.

4. Faiz Oranı Riski

Faiz oranı riski, yatırımcıların dikkate almaları gereken bir başka önemli piyasa riski türü arasında yer alır. Faiz oranı riski, ülkelerin merkez bankaları aracılığı ile aldıkları para politikası tedbirleri nedeniyle faiz oranlarında yaşanması muhtemel dalgalanmalar sonucunda ortaya çıkar.

Piyasa genelinde menkul kıymetlerden elde edilen getirilerin, uzun vadede piyasadaki mevcut talebin ve yatırım ürünleri arzının ayarlanması ile dengelenmesi gerekir. Bu bağlamda, oranlarda ortaya çıkabilecek bir artış, menkul kıymet fiyatlarının düşmesine sebep olur. Faiz oranı riskinin en temelde risksiz yatırım kapsamında da ele alınan sabit getirili menkul kıymetlerle ilişkili olduğunu da bilmek gerekir.

5. Hisse Senedi Fiyatı Riski

Hisse senedi fiyatı riski, yapılan değerlemelerin çok az yatırımcının karşılayabileceği kadar gerildiği, çoğu zaman da bir finansal balon şeklinde de tanımlanabilen bir ifadedir.

Hisse senedi fiyat riski genelde, ilgili hisse senetlerini bir patlama esnasında satın alanların bunu başka bir yatırımcının, akıl dışı fiyatlandırılmış ilgili hisselere daha fazla ödeme yapacağı olgusunda yatan “Daha Büyük Aptal Teorisi” ile incelenir. Önemli piyasa riski türleri arasında yer alan hisse senedi fiyatı riskine de dikkat edilmesi gerekir.

Ek olarak, burada yer alan piyasa riski türleri haricinde bir noktayı daha es geçmemek gerekir. Bu çerçevede, yatırım kararları ve belirsizlik arasındaki ilişkinin anlaşılması için finansal risk hususunu da dikkate almak önemlidir.

Piyasa Riski Yönetimi Nasıl Yapılır?

Piyasa riski genel olarak tüm piyasayı etki altına aldığından, bu riskin azaltılması için portföy çeşitlendirme yönteminden yararlanılamaz. Buna rağmen, olası riskten korunabilir. Bu kapsamda doğru piyasa riski yönetimi teknikleri uygulanabilir.

Genel bağlamda, yatırımcılar, belirli bir yatırım tercihi ile ilgili temel ve teknik analizi ayrıntılı bir biçimde uygulasalar dahi beklenen getiriyi elde etme noktasında sorun yaşayabilirler.

Volatilite, çoğu zaman piyasa riski yönetimi için iyi bir ölçü olarak kabul görür. Piyasadaki uzman analistler buna ek olarak istatistiksel risk yönetimi metodu ile potansiyel kayıpları tespit etmek için Riske Maruz Değer (RMD) modellemesi benzeri yöntemler kullanmayı tercih ederler.

Riske Maruz Değer yöntemi, piyasa riskinin değerlendirilmesini yapmak için kullanılan en temel yöntemdir. RMD, mesela herhangi bir hisse senedinin veya portföyün ihtimal dahilindeki kayıplarının yanı sıra bu zararların yaşanma olasılığını ölçen istatistiklerin kullanımını kapsayan önemli bir risk yönetimi tekniğidir.

Piyasa riski ölçüm yöntemleri arasında yer alan RMD tekniği, profesyonel analistler tarafından sıklıkla kullanılıyor olsa bile, doğruluğunu sınırlayan ve göz ardı edilmemesi gereken birtakım varsayımları gerekli kılar.