Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP), kaldıraç sisteminin varlığı sebebiyle birçok yatırımcı için önemli bir avantaj sağlar. Temel olarak VİOP kaldıraç sistemi yatırımcıların çok daha düşük teminat bedelleri ile daha büyük işlemler açmalarına imkan verir.
Bu çerçevede değerlendirdiğimizde vadeli işlemlerin en önemli ve hatta en büyük avantajının kaldıraç sistemi olduğunu görmezden gelemeyiz. Elbette, bunun yanı sıra kaldıraç kullanımının belirli risklerinin göz ardı edilmemesi gerektiğini de belirtmemiz gerekir. Çünkü kaldıraç daha yüksek kazançlar elde etmeyi mümkün kılsa da kayıpları da yaklaşık olarak aynı düzeyde artırabilir.
VİOP’un henüz yeni gelişen ve tanınan bir piyasa olduğunu göz önüne aldığımızda, birçok yatırımcı için kaldıraç kavramı muhtemelen Forex ile ilişkili gelecektir. Öyle ki Forex piyasasında da kaldıraç sistemi bulunur, ancak Forex piyasasındaki kaldıraç sistemi ile VİOP piyasasındaki kaldıraç sistemi arasında birtakım farklılıklar yer alır.
Bu makalede, VİOP’ta kaldıraç kullanımından bahsederek ve vadeli işlemlerdeki kaldıraç sistemini Forex piyasasındaki kaldıraç sistemi ile karşılaştırarak çeşitli işlem örnekleri üzerinde duracağız. Böylece sizler için bu önemli konunun daha iyi anlaşılabilmesini sağlayacağız.
VİOP Kaldıraç Nedir?
VİOP kaldıraç, daha düşük teminatlarla daha yüksek hacimli pozisyonlar açabilmenize olanak sağlayan bir sistemdir. Başka bir deyişle, VİOP kaldıraç sistemi daha az bir sermaye ile daha büyük işlemler yapmanızı mümkün hale getiren bir özelliktir.
Kaldıraç sisteminin daha iyi anlaşılabilmesi için bir örnek verelim. Mesela, kaldıraç sisteminin mevcut olmadığı piyasalarda sadece 1:1 oranında işlem yapılabilir. Bu, 5.000 TL sermaye ile sadece 5.000 TL tutarında pozisyon açabileceğiniz anlamına gelir. Kaldıraç sisteminin var olduğu VİOP gibi bir piyasada ise örneğin 1:10’luk kaldıraç oranından yararlanabilirsiniz ve bu, 5.000 TL sermaye ile 50.000 TL’lik işlem yapabileceğiniz anlamına gelir.
Bununla birlikte, diğer piyasalara kıyasla kaldıraç sistemi VİOP’ta biraz farklıdır. Çünkü kaldıracın ne kadar olacağı birtakım değişkenlere bağlıdır. Bu değişkenlerden biri piyasa fiyatı iken bir diğeri de başlangıç teminatıdır. Bu nedenle, VİOP’ta kaldıraç oranlarının nasıl hesaplandığını biliyor olmanız faydanıza olacaktır.
VİOP Kaldıraç Oranları Nasıl Hesaplanır?
VİOP kaldıraç oranları, işlem hacmi olarak da ifade edilen sözleşme büyüklüğünün, başlangıç teminatına bölünmesi ile hesaplanır. Bu hesaplama yapılırken “Kaldıraç = Sözleşme Büyüklüğü / Başlangıç Teminatı” formülü kullanılır. VİOP’ta kaldıraç oranı başlangıç teminatının kaç katına kadar işlem yapabileceğinizi gösterir.
VİOP’ta kaldıraç oranı hesaplamasının daha iyi anlaşılabilmesi için bir işlem örneği verelim. Diyelim ki Garanti BBVA (GARAN) vadeli işlem sözleşmesinde işlem yapmaya karar verdiniz. Şu anda GARAN’da başlangıç teminatı 150 TL ve piyasa fiyatı 10,03 TL olarak gözüküyor. VİOP’ta hisselerde sözleşme büyüklüğünün 100 pay olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda, 1 kontrat için sözleşme büyüklüğünüz 1.003 TL olacaktır. Öyleyse şimdi kaldıraç oranını hesaplayalım:
- Kaldıraç Oranı = Sözleşme Büyüklüğü / Başlangıç Teminatı
- Hesaplamayı yaptığımızda 1.003 / 150 = 6,69 sonucuna ulaşmış oluruz
- Ulaştığımız 6,69 sonucu da bize kaldıraç oranını vermiş olur
Kısaca tekrar özetleyecek olursak GARAN vadeli işlem sözleşmesi için yaptığımız örnek hesaplamada, önce sözleşme büyüklüğünü bulduk, ardından formüldeki gibi sözleşme büyüklüğünü başlangıç teminatına böldük ve kaldıraç oranını 6,69 olarak hesaplamış olduk.
Bu formülü kullanarak ve örnek hesaplamamızdan yararlanarak vadeli işlemlerde kaldıraç oranlarını siz de kolayca hesaplayabilirsiniz. Burada küçük bir parantez açmamız gerekirse, VİOP teminat tutarları ve ürünlerin piyasa fiyatlarının değişebileceğini unutmamanız gerekir. Çünkü vadeli işlem ürünlerinde piyasa fiyatları değiştiği gibi başlangıç teminat tutarları da Takasbank tarafından aylık bazlarda güncellenir ve değişir. Bu da kaldıraç oranlarının değişebileceği anlamına gelir.
VİOP’ta Kaldıraç Oranları Nasıldır?
VİOP’ta kaldıraç oranları piyasada yer alıp işlem gören ürün gruplarına ve ürünlere göre farklılıklar gösterse de genel olarak 10 ile 20 seviyeleri arasındadır. VİOP’ta kaldıraç oranları fiyat değişimleri ve başlangıç teminatları ile ilişkili olup değiştiğinden bu oranlar belirli dönemlerde 1:30 seviyelerine de çıkabilir.
VİOP’ta her ne kadar kaldıraç oranları değişiklik gösteriyor olsa da genel bir fikre sahip olmanız açısından ürün ve ürün gruplarına göre yaklaşık olarak dövizlerde 1:15, gram altında 1:10, ons altında 1:20, hisse ve endekslerde 1:10’luk kaldıraç oranlarından yararlanabileceğinizi söyleyebiliriz.
VİOP güncel kaldıraç oranlarına aracı kurumunuzun ilgili sayfalarından ulaşabileceğiniz gibi işlem yapmak istediğiniz ürünün sözleşme büyüklüğü ve başlangıç teminatı ile de basit bir hesaplama yapabilir ve böylece kaldıraç oranını bulabilirsiniz.
VİOP Kaldıraç ve Forex Kaldıraç Sistemi Arasındaki Fark Nedir?
VİOP kaldıraç sistemi ile Forex kaldıraç sistemi arasında birtakım farklılıklar olduğundan daha önce söz etmiştik. Forex piyasasında kaldıraç sistemi kullandığınızda, ki bu oran maksimum 1:10’dur, belirli bir işlem için sahip olmanız gereken teminatı daha kolay bir şekilde görebilirsiniz.
Forex piyasasındaki kaldıraç sisteminin nasıl çalıştığını küçük bir örnekle açıklayalım. Diyelim ki 1 lot büyüklüğünde EUR/TRY işlemi açmak istiyorsunuz ve kaldıraç oranını 1:10 şeklinde kullanmaya karar verdiniz. Bu, 1 lotluk büyüklük olan 100.000 Euro’nun 10’da biri olan 10.000 Euro teminat ile bu işlemi yapabileceğiniz anlamına gelir.
Oysaki VİOP kaldıraç sisteminde durum biraz daha farklıdır. Zira VİOP’ta kullanılabilecek kaldıraç oranı piyasa fiyatı ve başlangıç teminatı ile ortaya çıkar. Hem ürünün piyasa fiyatı hem de başlangıç teminatı düzenli olarak güncellenir. Takasbank her ne kadar aylık dönemlerde yeni başlangıç teminatlarını yayınlayıp teminat dengesini korumaya çalışsa da bu durum, VİOP’ta ay boyunca kaldıracın bir miktar farklılık gösterebileceği gerçeğini değiştirmez.
VİOP piyasasındaki kaldıraç sisteminin nasıl çalıştığını anlatmak için yine EUR/TRY sözleşmesinde işlem yapmak istediğinizi varsayalım. Bu üründe sözleşme büyüklüğünün 1.000 Euro olduğunu biliyoruz, bu durumda 1 lot işlem gerçekleştirdiğinizde, yatırım yaptığınız miktara ulaşırsınız. Bu üründe fiyatın 7,1000 olduğunu varsaydığımızda, pozisyon büyüklüğünüz 1.000 EUR x 7,1000 = 7.100 TL olacaktır. Bu üründe başlangıç teminatı şu anda 775 TL görünüyor. Öyleyse bu ürün için kaldıraç 7.100 / 775 hesaplamasından 9,16 olacaktır.
VİOP’ta Teminat Yönetimi ve Kaldıraç Etkisi Neden Önemlidir?
VİOP’ta teminat yönetimi ve kaldıraç etkisi bir yatırımcı olarak göz ardı etmemeniz gereken önemli bir durumdur. Çünkü kaldıraç daha düşük sermayeler ile daha yüksek hacimli işlemleri gerçekleştirmeyi mümkün kıldığı gibi piyasalarda volatilitenin yüksek olduğu ve ters pozisyonlarda kalınması hallerinde büyük kayıpların ortaya çıkışına da zemin hazırlayabilir.
VİOP kaldıraç sistemini bu açıdan ele aldığımızda bir yatırımcı olarak hesabınızda serbest teminat bulundurmak, teminatın tamamını kullanarak işlem yapmamak, uygulamayı düşündüğünüz stratejinin gerçekten mantıklı olduğunu anladıktan sonra pozisyonu artırmak gibi benzer birtakım hususlara dikkat etmeniz riskleri azaltmanız noktasında size yardımcı olabilir.
